Su Tahsisleri Hakkında Yönetmelik uyarınca, su kaynaklarına ilişkin her türlü işlemde DSİ Genel Müdürlüğünün görüşü alınacak.
Devlet Su İşleri (DSİ) Genel Müdürlüğü tarafından hazırlanan Su Tahsisleri Hakkında Yönetmelik, 10 Aralık 2019 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi.
Yönetmelik, denizler hariç olmak üzere genel sularda DSİ tarafından yapılacak su tahsisleri ile diğer kamu kurum ve kuruluşlarınca ilgili kanunların verdiği yetkiye dayanarak su kaynaklarının tahsisi, kiralanması, ruhsatlandırılması gibi işlemlerde DSİ Genel Müdürlüğünün görüşünün alınmasına ilişkin usul ve esasları kapsıyor.
Su tahsisleri için temel ilkeler
Su tahsislerinde temel ilkelerin sıralandığı yönetmeliğe göre; su kaynaklarının kalite ve miktarının korunması, geliştirilmesi, iyileştirilmesi esas olacak.
Su, kullanım önceliklerine uygun olarak tahsis edilecek. Tahsis edilen suların kullanılmasında, suyun kirletilmemesi, su kalitesini olumsuz yönde değiştirecek etkenlerin kaynağında yok edilmesi esas olacak.
Tahsis edilen suların korunması ve verimli kullanımının sağlanması amacıyla, faaliyetten sorumlu kurum ve kuruluşlar, kendi mevzuatlarından kaynaklanan yetkileri kapsamında faaliyeti izleyecekler. Tahsis amacı dışında veya tahsis edilen miktarın üzerinde su kullanımının tespiti halinde DSİ’ye bildirilecek.
Yeraltı suyu işletme sahalarında, içme ve kullanma amaçlı yeraltı su kullanımları ile yeraltı suyuna doğrudan bağımlı kullanımlar hariç öncelikli olarak yüzey sularının değerlendirilmesi esas olacak.
Su potansiyeli öncelikle havzası içerisinde kullanım önceliklerine göre değerlendirilecek. Tahsis işlemlerinde su kaynaklarının korunması, geliştirilmesi ve kullanılmasını ilgilendiren her türlü iş ve işlemlerde, havza planları da dikkate alınacak.
Tahsis edilen miktardan fazla ve amacı dışında su kullanılamayacak
Tahsis izni verilen miktardan daha fazla ve amacın dışında su kullanılamayacak, üçüncü şahıslara devredilemeyecek, kiralanamayacak ve satılamayacak.
Su kaynağındaki su hakları ve mevcut ve mutasavver projeler ile memba ve mansabındaki su kullanımları dikkate alınarak, talep edilen noktada suyun yeterli olması durumunda, su kullanım önceliklerine göre bir veya birden çok amaç için su kullanımına izin verilebilecek.
Su tahsisi, emniyetli su miktarını aşmayacak şekilde, yıllara göre artış gösteren tahsis taleplerinde, tahsisler yıllık ihtiyaçlara göre düzenlenecek. Talep edilen noktada suyun yeterli olması durumunda, yıl içerisinde belirlenen sürelerde geçici su tahsisi yapılabilecek.
Su tasarrufu gözetilecek
Sulak alanların ve su ürünleri yetiştiriciliği alanlarının korunması esas olacak.
Tahsis edilen sular, kullanımdan sonra kullanıcı tarafından alıcı ortam koşulları bakımından ilgili mevzuat hükümleri dikkate alınarak deşarj edilecek.
Havzanın özelliğine ve olabilecek gelişmesine bağlı olarak önceden öngörülemeyen, ancak özel ve tüzel kişilerden gelen sulama maksatlı su kullanım taleplerinde, kullanım önceliği de dikkate alınarak, HES tesisi yeri yıllık ortalama akımın tesisin fizibilitesini etkilemeyecek oranına (%2’sine) kadar su kullanım talepleri, DSİ tarafından uygun görülmesi halinde karşılanabilecek.
Tahsis edilen suyun iletiminde ve kullanımında tasarruf kriterleri azami şekilde göz önünde bulundurulacak.
Su tahsisi yapılamayacak durumlar
Suyun rejimi, miktarı ve kullanım öncelikleri dikkate alınarak; aşağıdaki hallerde sular tahsise konu edilemeyecek:
a) Çeşme suları ile içme ve kullanma suyunu karşılayacak miktar hariç kadimden beri kullanılan sular.
b) Çatılardan akan yağmur suları ya da yağmur suyu birikintileri.
c) İçme ve kullanma amaçlı tahsis edilmiş sulardan ayrıca ticari amaçlı olarak su tahsisi.
ç) Özel sular.
d) Önceden öngörülemeyen su haklarının korunması için içme ve kullanma suları dışında hidrolojik açıdan zamanın %80’inde 0,5 l/s altında bulunan sular.
e) Çevresel su ihtiyacının altında kalması durumunda kaynak suları,
Kamu kurum ve kuruluşları tarafından geliştirilen ve işletmede olan sulama projeleri kapsamında sulanan alanlar içinde sulama amaçlı olarak ayrıca su tahsisi yapılmayacak.
Suyun kullanımında öncelik sırası
Suyun miktarı, kalitesi, havzanın özelliği, zorunlu ihtiyaçlar ve şartlar başka türlü bir çözüm yolu gerektirmedikçe, su kaynaklarının kullanım amaçlarında öncelik sırası, “İçme ve kullanma suyu ihtiyacı, Çevresel su ihtiyacı, Tarımsal sulama ve su ürünleri yetiştiriciliği, Enerji üretimi ve sınai su ihtiyaçları, Ticari, turizm, rekreasyon, madencilik, taşıma, ulaşım ile sair su ihtiyaçları şeklinde uygulanacak.
Su kaynağının yeterli olması halinde, havza planları çerçevesinde kaynağın birden fazla amaçla kullanımına öncelik sırası gözetilerek izin verilebilecek.
Su tahsis talepleri DSİ’ye yapılacak
Gerçek veya tüzel kişiler; Yönetmelik kapsamındaki kaynak, akarsu, yeraltı suyu, baraj, göl ve gölet gibi su kaynaklarından belirtilen amaçlar için belirtilen başvuru usulleri ile DSİ’ye müracaat ederek su tahsis talebinde bulunabilecekler.
Yeraltı suyu kullanımına yönelik tahsis başvuruları, 167 sayılı Yeraltısuları Hakkında Kanun, 20/7/1961 tarihli ve 5/1465 sayılı Bakanlar Kurulu kararıyla yürürlüğe konulan Yeraltısuları Tüzüğü ve DSİ Yeraltısuları Teknik Yönetmeliği hükümlerine göre;
Yüzey suyu kullanımına yönelik tahsis başvuruları, su potansiyeli DSİ projeleri ile belirlenemiyor ise DSİ kriterlerine göre su potansiyeline ilişkin rapor eklenmek suretiyle;
a) İçme ve kullanma amaçlı su talepleri; büyükşehirlerde büyükşehir belediye başkanlıkları, büyükşehir olmayan illerde belediye başkanlıkları, köylerin ve belediye sınırları dışında bulunan askeri garnizonların içme ve kullanma suyu talepleri ise il özel idareleri tarafından,
b) Tarımsal sulama amaçlı su kullanım taleplerinden; sulama kooperatifleri, bireysel sulama ve ticari kuruluşların tarımsal sulama amaçlı talepleri tarım ve orman il/ilçe müdürlükleri aracılığıyla, belediyelerin ve il özel idarelerinin geliştirdiği projeye dayalı sulama talepleri ise il özel idareleri ve belediyeler aracılığı ile,
c) Su ürünleri yetiştiriciliği amaçlı su kullanım talepleri; tarım ve orman il müdürlükleri aracılığı ile,
ç) Termik enerji santralleri, endüstriyel ve madencilik tesisleri için su kullanım talepleri; onaylanmış ya da onay süreci devam eden çevresel etki değerlendirme raporunda veya proje tanıtım dosyasında, tesisin kullanacağı su miktarını ve kullanılan suyun ne şekilde deşarj edileceğini belirten bölümün başvuru dosyasına eklenmesi suretiyle,
d) Ticari amaçlı su kullanım talepleri, büyükşehirlerde büyükşehir belediyeleri su ve kanalizasyon idareleri, diğer şehirlerde ise il özel idareleri tarafından,
e) Doğal mineralli suların su kaynaklarının kiralanması ile ilgili talepleri, büyükşehirlerde valiliklerin yatırım izleme ve koordinasyon başkanlıkları ya da talep sahibi tarafından, büyükşehir belediyesi bulunmayan yerlerde ise il özel idareleri tarafından ya da talep sahibi tarafından yapılacak.
Su tahsis süresi
Su tahsis süresi, mevcut ve mutasavver projeler açısından değerlendirilerek DSİ tarafından tespit edilecek.
DSİ tarafından yapılan su tahsislerinin, tahsis şartlarına uygun olarak kullanılıp kullanılmadığının denetimleri DSİ’ce yapılacak. Yapılan denetimlerde protokolde veya taahhütnamede belirtilen hususlara aykırı hareket edildiğinin tespiti halinde, su tahsisi yapılan gerçek veya tüzel kişilere gerekli ihtarda bulunulacak. İhtarın yapıldığı tarihten itibaren aykırılık su tahsisi yapılan gerçek ve tüzel kişi tarafından ivedilikle giderilecek. Aksi takdirde su tahsisi DSİ tarafından iptal edilecek.
Su tahsisi süresinin tamamlanması ve yenileme talebinde bulunulmaması halinde su tahsisi kendiliğinden sona erecek.
Su tahsis edilmesinden sonra içme ve kullanma suyu ihtiyacının ortaya çıkması ve teknik, ekonomik ve çevresel açıdan alternatif su kaynağının bulunmaması veya su kaynağına zarar verecek herhangi bir durumun ortaya çıkması halinde, su tahsisi tamamen ya da kısmen iptal edilebilecek.
Su tahsisinin geçerli olduğu tarihten itibaren bir yıl, ağır kaza, ağır hastalık ve tutukluluk halleri ile yangın, deprem, su basması gibi mücbir sebep halleri söz konusu olduğu durumda en çok iki yıl süre ile suyun kullanılmaması durumunda tahsis iptal edilecek. Tahsis edilen suyun bir miktarının su tahsisinin geçerli olduğu tarihten itibaren bir yıl içinde hiç kullanılmaması veya suyun kullanılmasına yönelik projeye başlanılmaması, projeye başlanılmakla birlikte planlanan sürede projenin tamamlanmaması halinde, kullanılmayan miktar üçüncü bir kişiye tahsis edilebilecek.
İzinsiz su kullanımı
Yönetmelikte belirtilen hükümlere göre; DSİ tarafından tahsis edilmemiş veya ilgili kanunların verdiği yetkiye istinaden su kaynaklarının diğer kamu kurum ve kuruluşlarınca tahsisi, kiralanması, ruhsatlandırılması gibi işlemlerde DSİ görüşü alınmamış suların kullanılması halinde, bu suların kullanılmasına ilişkin müdahalenin önlenmesine dair gerekli tedbirler DSİ tarafından alınacak.
İzinsiz ve ruhsatsız kullanım sebebiyle oluşabilecek her türlü zarardan, bu suları kullanan ve kullandıranlar müteselsilen sorumlu olacaklar.
Çeşitli sebeplerle tahsis edilen suyun kaynaktan hiç veya yeterli miktarda alınamaması hali ile suyun kalitesinin uygun olmamasından kaynaklanabilecek bütün risk ve sorumluluk tahsis yapılan gerçek veya tüzel kişiye ait olacak. Tahsis yapılan gerçek veya tüzel kişinin yatırım öncesi bu konuları incelediği ve projesini buna göre geliştirdiği kabul edilecek. Bu konuda DSİ’den herhangi bir hak ve tazminat talebinde bulunulamayacak.
DSİ tarafından yapılan su tahsisleriyle ilgili olarak yapılan denetimlerde, protokolde veya taahhütnamede belirtilen hususlara aykırı hareket edilmesi nedeniyle üçüncü kişilerin zarara uğraması halinde, oluşan zararlardan su tahsisi yapılan gerçek ve tüzel kişiler sorumlu olacaklar.
Su tahsislerine ilişkin giderler
Su tahsisleri ile ilgili olarak her türlü malî yükümlülükler ve diğer giderler, tahsis talep eden tarafından ödenecek.
Tahsis, kiralama, ruhsatlandırma gibi işlemlerde diğer kamu kurum ve kuruluşlarının ilgili kanunlardan kaynaklanan yetki ve görevleri saklı kalacak.
Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten önce yapılmış su tahsisleri mevcut hukuki durumlarını korumaya devam edecek.
Yayımı tarihinde yürürlüğe giren Yönetmelik hükümlerini Devlet Su İşleri Genel Müdürü yürütecek.(Kaynak:Gıda Hattı)
