HOLLANDA’DA “BURSLU TÜRKLER AĞI” BULUŞMASI LAHEY BÜYÜKELÇİLİĞİMİZDE YAPILDI.
Lahey’deki tanışma toplantısı vesilesiyle, 1416 sayılı Kanun (MEB-YLSY) bursu başta olmak üzere devlet, üniversite ve vakıf/şirket burslarını mercek altına aldım.
Hollanda’daki üniversite burslarını tek tek özetledim, başvuru ölçütleri ile yükümlülükleri netleştirdim;
Sağlık sigortası, çalışma izni, yaşam maliyetleri gibi pratik başlıkları güncel mevzuatla açıklığa kavuşturdum.
Burslar, Şartlar, İmkânlar ve Gerçekler…
İlhan KARAÇAY araştırdı ve derledi:
Lahey Büyükelçimiz Fatma Ceren Yazgan’ın ev sahipliğinde, Hollanda’da resmî burslu statüde yüksek lisans yapan öğrencilerle ilk tanışma toplantısı büyükelçilikte gerçekleştirildi. Amsterdam, Leiden, Utrecht, Maastricht, Groningen, Erasmus, Tilburg, TU Delft, TU Eindhoven ve Wageningen gibi Hollanda’nın önde gelen üniversitelerinde okuyan bursiyerler, Büyükelçilik personeliyle bir araya gelerek deneyimlerini paylaştı.
Büyükelçi Yazgan konuşmasında, “Yeni akademik yıl başlarken Hollanda’daki Türk Hükümeti burslu Türk yüksek lisans öğrencileriyle ilk buluşmamızı gerçekleştirdik. Girişiminden dolayı Doç. Dr. Miyase Koyuncu Kaya’ya; ‘Tarımda Dijitalleşme’ sunumuyla disiplinlerarası araştırmaya ilham veren Dr. Can Atik’e teşekkür ederiz.” dedi.
Hollanda’daki burslu öğrenciler, her yıl Lahey Büyükelçiliğimiz’de, Eğitim Müşavirleri’nin ev sahipliğinde bir aray gelirler ve gelişmelerden haberdar edilirler.
“Burs” Nedir?
Burs: Öğrencinin eğitimini sürdürebilmesi için devlet, üniversite, vakıf ya da özel şirket tarafından belirli süre karşılıksız sağlanan maddi destektir. (Gündelik dilde “burs”, karşılıksız desteği;
“kredi” ise geri ödemeli desteği anlatır. KYK örneği gibi.)
Şartlı Burs: Şirket/vakıf bursları şartlı olabilir (mezuniyet sonrası belirli bir süre o kurumda çalışma, başarı barajı, staj vb.). Bu tür taahhütlü burslarda öğrencinin hizmet yükümlülüğü veya “bursu kesilirse/şartlar sağlanmazsa iade” gibi maddeler sözleşmeyle açıkça belirlenir.
Devlet Bursu: MEB–YLSY (1416 Sayılı Kanun) “Kimler, Nasıl, Hangi Şartlarla?”
Amaç: Türkiye’nin üniversiteleri ve kamu kurumlarında ihtiyaç duyulan uzman insan kaynağını yetiştirmek.
Dayanak: 1416 sayılı Kanun; yürütme MEB – Yükseköğretim ve Yurt Dışı Eğitim GM.
Temel Şartlar – Öne Çıkanlar:
Mecburi Hizmet: Yurt dışındaki öğrenim süresinin iki katı, yurt içindeki sürenin aynı süre kadar mecburi hizmet. (Örnek: 24 ay yurt dışı + 6 ay yurt içi hazırlık = 54 ay mecburi hizmet.)
Sözleşme/Kefalet: Bursiyerler yüklenme ve kefalet senedi imzalar; yükümlülük yerine getirilmezse yapılan tüm ödemeler yasal faiziyle tahsil edilir.
Giderler: Öğrenim/araştırma süresine göre aylık burs, yol/yerleşme katkıları ve sağlık sigortası kapsamı yönergede düzenlenir (her çağrıda tutarlar ve kapsam güncellenir; güncel esaslar kılavuz ve SSS’de yayımlanır).
Pratik İpucu: YLSY’de akademik başarı, yabancı dil yeterliği ve kurum/alan eşleştirmesi kritik. Mezuniyet sonrası atama/yerleştirme süreçleri ve mecburi hizmet planlaması baştan bilinmeli.
Hollanda’daki Üniversite Bursları – Kısa Kılavuz
NL Scholarship (eski adıyla Holland Scholarship)
Tutar: İlk yıl için €5.000 (tam burs değil; bir defaya mahsus katkı).
Kimler: EEA dışı ülkelerden lisans veya yüksek lisans öğrencileri.
Not: Programın adı Haziran 2023’te “NL Scholarship” olarak değişti. Başvurular katılımcı üniversiteler üzerinden yürür.
Üniversite Bazlı Örnekler (Master odaklı)
Maastricht University – UM High Potential Scholarship: Tam öğrenim ücreti muafiyeti + aylık yaşam desteği içeren paket burs; toplam destek paketi yıllık €34.000 civarı (programa göre değişir).
TU Delft – Justus & Louise van Effen Excellence: İki yıl boyunca program ücretinin tamamı + yaşam giderlerine katkı (kur/fakülteye göre). Ayrıca TU Delft’te NL Scholarship seçeneği de var.
Utrecht Excellence Scholarship (UES): Öğrenim ücreti veya €11.000 yaşam gideri; iki yıllık programlarda ilk yıl verilir, yenileme koşula bağlı.
University of Groningen – Eric Bleumink Fund: 1–2 yıl için tam burs (öğrenim + yaşam), üniversite nominasyonu gerektirir ve sınırlı kontenjan.
University of Amsterdam (UvA) – AMS/AES/LLAMS: Fakülteye göre değişen mükemmellik bursları (ör. Fen Bilimleri’nde €26.125’e kadar AMS; bazı bölümlerde AES tam burs düzeyinde olabilir). Her fakülte kendi ölçüt ve tutarını ilan eder.
Leiden University – LExS: Kısmi burs (fakülte/programa göre değişir); tam maliyeti karşılamaz ve vize için ayrıca yeterli fon kanıtı istenir.
Önemli: Tutarlar program ve fakülteye göre değişir; kontenjanlar çok sınırlıdır. Burslar çoğunlukla üstün başarı (not ortalaması/top %10), etkili motivasyon mektubu, referans ve araştırma uyumu kriterleriyle verilir. Üniversitelerin güncel sayfalarını mutlaka kontrol edin.
BURSUN GERÇEK ANLAMI VE YÜKÜMLÜLÜKLER
Burs, yalnızca “karşılıksız maddi yardım” değildir. Her bursun kendi şartları vardır:
Firma/Vakıf Bursları: Mezuniyet sonrası kurumda çalışma, staj veya sosyal sorumluluk şartı olabilir.
Devlet Bursları: 1416 sayılı yasa kapsamındaki burslarda mezuniyet sonrası belirli süre kamu hizmeti zorunludur. Yerine getirilmezse yapılan harcamalar faiziyle geri ödenir.
Üniversite Bursları: Hollanda’daki bursların çoğunda geri ödeme yükümlülüğü yoktur, ancak öğrenciden yüksek akademik performans beklenir.
HOLLANDA’DA EĞİTİM VE YAŞAM GİDERLERİ
Eğitim Ücretleri: Lisans programları 6.000–15.000 €, yüksek lisans programları 8.000–20.000 € aralığındadır.
Yaşam Giderleri: Öğrenciler konaklama dâhil ortalama 1.000–1.500 € / ay masraf yapmaktadır.
Sağlık Sigortası: Öğrenci statüsünde özel öğrenci sigortası kullanılır. Ancak ücretli çalışan öğrenciler Hollanda’nın temel sağlık sigortasına geçmek zorundadır.
HOLLANDA’DA ULUSLARARASI ÖĞRENCİLER
Hollanda üniversitelerindeki öğrencilerin yaklaşık %15–20’si yabancıdır.
Times Higher Education sıralamalarında Hollanda’nın 13 üniversitesi dünyanın en iyi 200 üniversitesi arasındadır.
Tarım, mühendislik, sağlık ve sosyal bilimler gibi alanlarda Avrupa’nın en cazip merkezlerinden biridir.
TÜRKİYE–HOLLANDA EĞİTİM KÖPRÜSÜ
Lahey Büyükelçiliği’nde düzenlenen bu tür toplantılar yalnızca öğrencilerin tanışması için değil, aynı zamanda Türkiye ile Hollanda arasındaki eğitim diplomasisinin gelişmesi açısından da önemlidir. Türk bursiyerler hem akademik birikim kazanmakta hem de iki ülke arasında kültürel ve bilimsel işbirliğine katkı sunmaktadır.
TÜRKİYE KAYNAKLI DİĞER BURSLAR (YABANCIYA DEĞİL, TÜRK ÖĞRENCİYE)
Türkiye Bursları (YTB): Türkiye Cumhuriyeti’nin uluslararası öğrencilere dönük programı; 2024’te 170 ülkeden 121.830 başvuru alındı; her yıl yaklaşık 5.000 öğrenciye burs sağlanıyor. (Bu program Türkiye’ye gelecek yabancılar içindir; karşılaştırma için veriyoruz.)
TEV Yüksek Lisans Bursları (Türkiye): Devlet üniversitelerinde tezli YL’nin ilk yılı/bilimsel hazırlık aşamasındaki başarılı Türk öğrencilere; 2025 başvuru: 29 Eylül–16 Ekim; miktar: 8.700 TL/ay, 9 ay ödeme.
HOLLANDA’DA YAŞAM: MALİYET, SAĞLIK SiGORTASI, ÇALIŞMA
Yaşam Maliyeti – Gerçekçi Aralık
Resmî rehberlere göre barınma dâhil aylık toplam gider €975–€1.500 (şehir/konaklama tipine göre çok değişir; Amsterdam belirgin şekilde daha pahalı).
Sağlık Sigortası – En Çok Karıştırılan Konu
Yalnızca “öğrenim amacıyla” gelen uluslararası öğrenciler çoğunlukla Hollanda kamu sağlık sigortasına (Zvw) geçmek zorunda değildir; özel öğrenci sigortası (ör. AON) ile kapsama girerler.
Ancak: Ücretli çalışma (part-time iş) ya da asgari ücret ve üzeri ödenen staj yapıldığında Hollanda temel (kamu) sağlık sigortası zorunlu olur; geçiş yapılmazsa ciddi para cezası gelebilir.
Öğrenciyken Çalışma İzni – Net Kurallar
EEA dışı öğrenciler için kural: Haftada en fazla 16 saat veya Haziran–Temmuz–Ağustos’ta tam zamanlı; her iki seçenek birlikte kullanılamaz. İşverenin TWV (çalışma izni) alması gerekir. (Serbest çalışmada farklı kurallar var.)
HOLLANDA’DA ULUSLARARASI ÖĞRENCI TABLOSU VE GÜNDEM
Afbeelding met tekst, buitenshuis, wolk, boom Door AI gegenereerde inhoud is mogelijk onjuist.
2024/25’te Hollanda yükseköğreniminde 131.004 uluslararası “derece” öğrencisi bulunuyor (rekor).
Ülkede İngilizce programların sayısı, kapasite planlaması ve dil dengesi üzerine “Dengeli Uluslararasılaşma” başlıklı reform tartışmaları sürüyor; üniversiteler yabancı öğrenci kabulünü daha kontrollü yönetecek adımları değerlendiriyor.
Sıralamalarda Hollanda üniversiteleri 2025’te de güçlü: THE 2025 listesinde TU Delft (56) ve UvA (58) ilk 100’de; Maastricht, VU, Radboud, Twente, Eindhoven gibi kurumlar ilk 200’de.
“BURSU KİM VERİRSE ŞARTI O KOYAR”:
ÜÇ KAYNAĞIN ÜÇ FARKLI MANTIĞI
Devlet Bursu (MEB–YLSY)
Hedef: Kamu ve akademi için nitelikli insan kaynağı.
Büyük avantaj: Tam destek, mentorluk ve kurum güvencesi.
Net yükümlülük: Mecburi hizmet (yurt dışının 2 katı + yurt içinin 1 katı); aksi hâlde faizli iade.
Üniversite Bursu (Hollanda)
Hedef: Üstün başarı ve çeşitlilik.
Şartlar: Yüksek not ortalaması, güçlü referans/motivasyon, program–aday uyumu.
Kapsam: Kısmi katkı (NL Scholarship €5.000) ile tam kapsamlı paket burslar (TU Delft, UM gibi) arasında geniş yelpaze.
Vakıf/Şirket Bursu
Hedef: Sosyal sorumluluk ve/veya insan kaynağı yetiştirme.
Muhtemel şartlar: Başarı barajı, çakışan burs yasağı, gerektiğinde mezuniyet sonrası çalışma yükümlülüğü (şartlı burs), dönemsel performans raporu.
Uyarı: Sözleşme maddeleri (kesilme, iade, hizmet) satır satır okunmalı.
BAŞVURU VE DOSYA HAZIRLAMA REHBERİ
Akademik Paket: Not dökümü, dil puanı (genelde IELTS/TOEFL), niyet mektubu, referans.
Araştırma Uygunluğu: Konu–danışman eşleşmesi, alanın Hollanda’daki güçlü kümelerine (tarım–WUR; mühendislik–TU Delft/TU/e; tıp–Erasmus MC vb.) bağ kuran net bir anlatı.
Bütçe Planı: Burs çıksa da çıkmasa da ilk yıl için gerçekçi bir bütçe hesabı (konaklama, depozito, sigorta, vize, yerleşme).
Vize–Sigorta–Çalışma: Çalışma planınız varsa sigorta rejimini ve TWV süreçlerini baştan okuyun.
SIK SORULAN ÜÇ KRİTİK SORU
1) “Burs aldım; Hollanda’da sağlık hizmetlerinden ‘tam’ yararlanır mıyım?”
Burs tek başına sizi Hollanda kamu sigortasına geçirmez. Sadece öğrenci statüsünde iseniz özel öğrenci sigortası uygundur. Ücretli iş veya asgari ücret ve üzeri ödenen staj yaparsanız kamu sigortası zorunlu olur.
2) “Part-time çalışabilir miyim?”
EEA dışı öğrenciler haftada 16 saat veya yaz aylarında tam zamanlı (Haz–Tem–Ağu) çalışabilir; işverenin TWV alması şarttır.
3) “YLSY’de okumayı bitirdim; ne kadar mecburi hizmetim var?”
Yurt dışındaki süre x2, yurt içindeki süre x1 kadar. Yerine getirilmezse faiziyle geri ödeme doğar.
TOPLULUK VE KÖPRÜ ETKİSİ
Lahey’deki buluşma, burslu Türk öğrencilerin birbirini desteklediği kurumsal bir ağın çekirdeğini oluşturuyor. Hollanda tarafında NL Scholarship ve üniversite mükemmeliyet bursları, Türkiye tarafında YLSY gibi programlar, bilgi–teknoloji–tarım–sağlık alanlarında iki ülke arasında kalıcı köprüler kuruyor.
BURS KAVRAMI VE YÜKÜMLÜLÜKLER
Burs, öğrencinin eğitimini sürdürebilmesi için devlet, üniversite, vakıf veya özel şirketler tarafından sağlanan mali destektir. Ancak bursun tek tanımı “karşılıksız yardım” değildir. Her bursun kendi şartları ve beklentileri vardır:
Firma ve Vakıf Bursları: Çoğu zaman mezuniyet sonrası belirli bir süre kurumda çalışma, staj yapma veya sosyal sorumluluk projelerine katılma gibi yükümlülükler getirebilir.
Devlet Bursları: Özellikle 1416 sayılı yasa kapsamındaki burslarda, öğrenci mezuniyetin ardından belirlenen süre kadar Türkiye’de kamu kurumlarında görev yapmak zorundadır. Aksi durumda, burs süresince yapılan tüm harcamaların geri ödenmesi gerekir.
Üniversite Bursları: Hollanda üniversitelerinin sunduğu bursların çoğu akademik başarıya ve uluslararası çeşitliliğe odaklanır. Çoğu zaman geri ödeme veya hizmet yükümlülüğü bulunmaz, ancak öğrenciden yüksek performans beklenir.
HOLLANDA’DA YAŞAM VE EĞİTİMİN MALİYETİ
Hollanda’da lisans eğitimi 3 yıl, yüksek lisans programları ise genellikle 1–2 yıl sürmektedir. Eğitim ücretleri ve yaşam giderleri ülke genelinde belli bir aralıkta seyretmektedir:
Eğitim Ücretleri: Lisans programlarında yıllık 6.000–15.000 €, yüksek lisans programlarında 8.000–20.000 €.
Yaşam Giderleri: Konaklama, ulaşım, beslenme ve diğer ihtiyaçlar dahil olmak üzere öğrencilerin aylık ortalama gideri 1.000–1.500 € arasında değişmektedir.
Sağlık Sigortası: Hollanda’da eğitim gören her uluslararası öğrenci için sağlık sigortası zorunludur. Sadece eğitim amacıyla gelen öğrenciler özel öğrenci sigortası kullanabilirken, part-time çalışmaya başlayan öğrencilerin Hollanda temel sağlık sigortasına geçmesi zorunlu hale gelir.
HOLLANDA’DA ULUSLARARASI ÖĞRENCİLERİN TABLOSU
Hollanda, yüksek eğitimde uluslararasılaşmaya en fazla önem veren ülkelerden biridir.
Ülkede toplam üniversite öğrencilerinin yaklaşık %15–20’si uluslararası öğrencilerden oluşmaktadır.
Times Higher Education sıralamalarında Hollanda’nın 13 üniversitesi dünyanın en iyi 200 üniversitesi arasına girmektedir.
Tarım, mühendislik, sağlık ve sosyal bilimlerde öne çıkan programlarıyla Hollanda, Avrupa’nın en cazip eğitim merkezlerinden biri haline gelmiştir.
TÜRKİYE–HOLLANDA EĞİTİM KÖPRÜSÜ
Lahey Büyükelçiliği’nde düzenlenen bu tür toplantılar sadece öğrencilerin dayanışmasını güçlendirmekle kalmıyor, aynı zamanda Türkiye ile Hollanda arasında eğitim diplomasisinin de bir parçası oluyor. Hollanda’da eğitim gören Türk bursiyerler, hem ülkelerine yeni birikimler kazandırıyor hem de iki ülke arasında kültürel ve akademik işbirliğini daha da ileri taşıyorlar.
KAYNAK NOTLARI
MEB–YLSY (1416) mecburi hizmet/ssenet/SSS ve kılavuz: MEB Yurt Dışı Eğitim SSS; Yüklenme ve Kefalet Senedi; 2024 YLSY Kılavuzu. yyegm.meb.gov.tr+1
NL Scholarship ad değişimi ve tutar: Nuffic & Study in NL. NufficStudy in NL
Üniversite bursları: Maastricht UM High Potential; TU Delft J&L & NL Scholarship; Utrecht UES; Groningen Eric Bleumink; UvA bursları. Maastricht UniversityTU Delft+1Technische Universiteit EindhovenUniversity of Groningengss.uva.nlUvA
Sağlık sigortası/çalışma: Study in NL ve üniversite rehberleri; IND çalışma kuralı. Study in NLstudent.uva.nlUniversiteit LeidenIND
Yaşam maliyeti: UvA resmi sayfası ve Study in NL. UvAStudy in NL
Uluslararası öğrenci sayısı (2024/25): Nuffic. https://www.educations.com
Türkiye Bursları (YTB) 2024 başvuru sayıları: YTB Resmî. ytb.gov.tr
TEV YL başvuru/miktar: TEV Resmî. tev.org.tr
TÜRK TV İZLEYİCİSİNİN GENEL KÜLTÜRÜ ÇOK MU YÜKSEK?
*Yarışma sorularının ayarı bozuldu, izleyiciyle alay mı ediliyor?
*Türk TV izleyicisi sinema eleştirmeni mi, edebiyat profesörü mü?
*Pazarcıya David Lynch sorulursa, berbere Dostoyevski düşer mi?
*Genel kültür mü, ansiklopedik işkence mi?
*Soruları hazırlayanlar izleyiciyle dalga mı geçiyor?
*“Mulholland Çıkmazı” pazarda satılıyor mu?
*Budala sorularla budala yarışmacı yaratmak mı amaç?
*Yarışmada bilgi mi ölçülüyor, hafıza işkencesi mi yapılıyor?
İlhan KARAÇAY yorumladı:
Türk televizyonlarında yayınlanan, genel kültür yarışmalarını sunan şöhretli kardeşlerime sevgi ve saygılarımı sunarak ve onları bu eleştirilerimden tenzih ederek, bu yarışma programlarınının sorularını hazırlayan bay ve bayanlara soruyorum:
İlginç ve önemli konular hakkındaki soruları hazırlarken yaptığınız yaratıcılığınızı takdir ederek diyorum ki: Siz, Türk TV izleyicisinin genel kültür seviyesi ile dalga mı geçiyorsunuz?
SUNUCULAR VE DÖNEMLERİ
Her biri büyük bir değer olan ve TV izleyicileri tarafından sevilen isimlerin yönettiği, ‘Kim Milyoner Olmak İster’ programını, yayına başladığı günden bu yana dikkat ve zevkle izlerim.
Anladığım kadarıyla, programa katılmak için başvuranlar ile bir ön mülakat yapılmakta ve sonra da uygun görülenler programa davet edilmektedir.
Bugüne kadar izlediğim programların çoğunda, programa çıkanların içtimai durumu, yaşam tarzı ve genel kültür seviyesine bakılmaksızın sorular yönetilmektedir.
Yarışmacının yaptığı işe ve yaşam biçimine hiç dokunmadan soruyorum:
Seçtiğiniz soruların çoğunda, neden daha çok dış ülkelerin, tarihi, dini, kültürü, sporu, müziği ve sanatı hakkında sorular yöneltiyorsunuz?
Falanca İtalyan filminin rejisörü kimdir, filanca ülkenin roman yazarı kimdir gibi soruları yönelttiğiniz kişinin yüzünde, “Her türlü eksantrik sorularınıza cevap verebilirim” mi yazıyor?
Çok değerli ve sevilen aktörümüz Oktay Kaynarca’nın, son programlarında, aşağıda görüntüsü bulunan soru, bırakın yarışmacıyı, beni de çileden çıkarttı:
Türk televizyonlarında yıllardır izlediğimiz genel kültür yarışmaları, bizlere heyecan, bilgi ve eğlence sunuyor. Bu programları başarıyla sunmuş olan değerli kardeşlerime selam olsun. Hâlen ekran başında olanlara saygılarımı, aramızdan ayrılanlara ise rahmet ve özlemle sevgilerimi iletiyorum.
Ama mesele şu: Bu yarışmaların sorularını hazırlayan gizli kahramanlar (!) sanki Türk halkıyla kafa buluyor.
Bakın şu soruya:
“Ocak 2025’te vefat eden, kariyerinde birçok Oscar adaylığı bulunan, Mulholland Çıkmazı, Fil Adam ve Mavi Kadife filmlerinin yönetmeni kimdir?”
Şıklar: David Fincher, Bernardo Bertolucci, David Lynch, Federico Fellini.
(Doğru Cevap: David Lynch)
Tamam da kardeşim, hangi manav, hangi pazarcı, hangi minibüs şoförü bu ismi hatırlayacak? Filmin oyuncusunu sor, hadi bir ihtimal. Ama yönetmenin adını soruyorsun, sanki her mahallede sinema eleştirmeni oturuyor!
Başka bir soru:
“Hangisi, Rus yazarlar Gogol, Gorki ve Gonçarov’un romanlarından biri değildir?”
Şıklar: Ölü Canlar, Oblomov, Ana, Budala.
Alın size absürd bir soru daha: Clive Staples adlı ünlü yazarın soyadı nedir?
Şıklar: Lewis, Lovecraft, Tolkien, Rowling. (Doğru cevap: Levis)
Edebiyat fakültesi final sınavı mı yapıyorsunuz kardeşim, yoksa genel kültür yarışması mı?
Benim önerim basit: Yarışmacının mesleğini, yaşam tarzını biraz dikkate alın.
Pazarcıya sor: “Türkiye’de en çok yetiştirilen domates türü hangisidir?”
Şoföre sor: “Ankara–İstanbul arası en kısa karayolu kaç kilometredir?”
Berbere sor: “Erkek saç kesiminde en çok kullanılan makas türü hangisidir?”
Ama gidip de pazarcıya David Lynch’in filmografisini, şoföre Dostoyevski’nin külliyatını, berbere Fellini’nin hayatını sorarsanız, adam haklı olarak şöyle der:
“Behey kardeşim, ben müşteri sakalını düzeltmeye çalışırken, David Lynch’in adını nereden bileyim?!”
Üstelik bazen de yarışmalarda yanlış şıklar “doğru” kabul ediliyor. Ben araştırıyorum, doğru cevabı buluyorum, ama program başka şıkkı doğru ilan ediyor. İşte bu tam bir skandal!
Son olarak şunu söyleyebilirim: Ey soru hazırlayanlar! Türk televizyon izleyicisinin genel kültür seviyesi öyle uzaylarda falan değil. Milletin sinirini bozacağınıza, biraz hayatın içinden, biraz da eğlenceli sorular sorun. Yarışmacıya ter döktürün ama, izleyiciyi de çileden çıkarmayın.
KİM MİLYONER OLMAK İSTER’İ SUNAN ÜNLÜLER
Kenan Işık: Ağustos 2011’den Mart 2014’e kadar programın ilk ve uzun süreli sunucusuydu. 21 Mart 2014’te geçirdiği beyin kanaması nedeniyle görevine devam edemedi. Bu dönemde, Kenan Işık’ın rahatsızlığı nedeniyle sezon sonuna kadar birçok ünlü isim konuk sunucu olarak görev aldı.
Daha sonraki sunucular:
Selçuk Yöntem: 2014 sezonunun başından itibaren (yaklaşık 20 Mayıs 2014) görevi devraldı ve 2017’ye kadar sundu.
Murat Yıldırım: Şubat ya da Eylül 2017 gibi (kaynaklara göre tam tarih: 23 Eylül 2017) göreve başladı ve 2019’un Haziran ayına kadar devam etti.
Kenan İmirzalıoğlu: 2019’dan 6 Eylül 2024’e kadar programın sunucusuydu.
Oktay Kaynarca: 8 Eylül 2024 itibarıyla (yeni sezonda) programın sunuculuğunu devraldı ve günümüzde hâlen bu görevde.
TÜRKİYE’DE BAŞLAYAN HER UÇUŞTA SU BEDAVA AMA YABANCI HAVAYOLLARI NE YAPACAK?
Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, Türkiye’den kalkan tüm uçuşlarda yolculara ücretsiz içme suyu verilmesini zorunlu hale getirdi.
Yeni düzenlemeye göre, ister iç hat ister dış hat olsun, her yolcuya en az 200 ml su ücretsiz ikram edilecek.
Peki, yabancı havayolları uçaklarında durum ne olacak?
İlhan KARAÇAY yazdı:
Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, Türkiye’den kalkan tüm uçuşlarda yolculara ücretsiz içme suyu verilmesini zorunlu hale getirdi.
Bakan Abdulkadir Uraloğlu, özellikle yaz aylarında yolcuların susuz kalmaması için bu kararın alındığını açıkladı. Susuzluğun baş ağrısı ve dikkatsizlik gibi sağlık sorunlarına yol açtığını belirten Uraloğlu, uygulamanın yolcu memnuniyetini artıracağını söyledi.
HER HAVAYOLU UÇAĞI İÇİN KESİN ZORUNLULUK
Türk Hava Yolları’nın uçaklarındaki misafirperver ikramları göz ardı edersek, Türkiye’de lisanslı tüm havayolu şirketleri, bundan böyle Türkiye’den kalkan her uçuşta yolcularına ücretsiz su vermek zorunda olacak. Yani iç hatlarda da, dış hatlarda da bu kural net biçimde uygulanacak.
YABANCI HAVAYOLLARI İÇİN KARMAŞIK TABLO
Kural, Türkiye’den kalkan yabancı havayollarını da kapsıyor mu?
Örneğin Amsterdam–İstanbul hattında uçan KLM veya Lufthansa, Türkiye kalkışlı seferlerinde yolcularına ücretsiz su vermek zorunda kalacak mı?
İşte tartışma burada başlıyor. Türkiye’den kalkan yabancı şirketler, Türkiye Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü’nün düzenlemelerine tabi oldukları için, kuralın onlar için de geçerli olması bekleniyor. Ancak Türkiye’ye gelen uçuşlarda, yani Amsterdam’dan İstanbul’a hareket eden bir seferde durum gri alanda kalıyor.
AYRIMCILIK RİSKİ VAR
Eğer yabancı bir şirket yalnızca “Türk yolcuya” su ikram ederse, Hollandalı veya başka ülke vatandaşı yolcular kendilerini ikinci sınıf hissedebilir. Avrupa gibi hukuk düzeninin güçlü olduğu yerlerde bu tür uygulamalar hemen “ayrımcılık” şikâyetine dönüşebilir. Bu yüzden uzmanlara göre, yabancı havayolları, en basit çözümü seçip herkese su ikram etmeyi tercih etmelidir.
“İNİŞE GEÇTİK, SERVİS BİTTİ” BAHANESİ
Yabancı havayolu şirketinin uçağı, kurallara göre Türkiye hava sahasına girdiği zaman su vermek mecburiyetinde kalırsa ve yolcuya su talebini uçuşun son bölümünde yapmaya mecbur kalırsa, pratikte karşılık bulamayabilir. Çünkü uçak inişe geçtiğinde kabin ekibi her zaman “herkes yerine otursun, servis bitti” anonsunu yapıyor. İnişten sonra da “uçuş sona erdi” denilerek hizmet verilmediği için, uygulamanın fiili etkisi, ancak uçuşun orta bölümünde sınırlı kalabilir.
ATLA DEVE DEĞİL
Havayolları açısından işin ekonomik boyutu da tartışma konusu oldu. 200 yolcunun bulunduğu bir Avrupa uçuşunda yolcu başına 200 ml su ikram edildiğinde, toplam 40 litre su gerekir. Bu da 40 kilo ek ağırlık anlamına gelir. Suyun kendisinin maliyeti yaklaşık 20 euro, ek yakıt tüketiminin maliyeti ise 2 euro civarında hesaplanıyor. Yani toplamda 22 euroluk bir gider ortaya çıkıyor. Kısacası, bu uygulama şirketler için ‘atla deve değil.’
NİYET İYİ, UYGULAMA KARMAŞIK
Türkiye, bu adımla yolcu sağlığına verdiği önemi göstermek istedi. Susuzluğun sağlık ve konfor üzerinde yarattığı sorunlar ortadayken, küçük bir şişe su bile yolcular için değerli. Ancak iş uluslararası uçuşlara geldiğinde, “hangi kural geçerli?” tartışması kaçınılmaz görünüyor.
Yabancı havayolları için en mantıklı yol, ayrımcılık riski almadan herkese eşit su dağıtmak olacak. Yani uygulama belki pratikte sınırlı kalacak ama, Türkiye’nin yolcu odaklı bir adım attığını gösterecek.
BU KONUDAKİ GÖRÜŞLERİM
Ev sahibi misafirperver olmalı. Bir yolcu, parasını ödeyerek bir hava yolculuğu satın aldığında, yalnızca uçağın koltuğunu değil, aynı zamanda insanca muameleyi de satın alıyor.
Havayolu şirketleri sadece su değil, Türk Hava Yolları gibi yemek de vermeli. Çünkü yolcu, uçuş sırasında kendi yiyeceğini beraberinde götüremiyor. Uçağa sıvı madde sokmak da yasak. Böyle bir ortamda yolcu, ilaç almak için bir bardak suya para ödemek zorunda bırakılıyorsa, bu gerçekten büyük bir abestir.
Benim kanaatim şu: Yolculara su verilmesi, sadece küçük bir ikram değil, temel bir ihtiyaçtır. Maliyet hesabı da gösteriyor ki, bu uygulama şirketler için “atla deve değil.”
O halde yolculara suyun yanında, en azından kısa uçuşlarda küçük bir atıştırmalık, uzun uçuşlarda ise sıcak yemek verilmesi de havayolu şirketlerinin asli görevi olmalı.
Havayolu şirketinin, bu kıyağı kendi kasasından ödeme riski de yok. Bilet fiyatına 8 euro gibi bir meblağ ödendiği zaman, yemeğin bedeli zaten yolcudan çıkmış olacak. Bu eklemeden de yolcunun hiç haberi olmayacak.
Türkiye’nin aldığı bu karar, yolcu sağlığına verilen önemin göstergesidir. Ama asıl mesele, bu uygulamanın uluslararası havayollarında nasıl karşılık bulacağıdır. Ayrımcılık riski nedeniyle yabancı şirketler de muhtemelen herkese eşit davranacaktır.
Yine de ben yolcuya, “bir bardak su” ikramını asgari değil, en doğal hak olarak görüyorum.
Ama mesele sadece bir bardak su ile sınırlı kalmamalı. Yolcunun susuz kalmaması elbette önemlidir, fakat uçakta yolcunun aç kalması da en az onun kadar ciddi bir sorundur. Türkiye, bu kararla önemli bir adım attı ama yarım bıraktı. Şimdi sıra, suyun yanı sıra yemek ikramını da mecburi hale getirmekte. Yolcunun cebinden üç kuruş daha fazla kazanacağım diye aç bırakılmasına göz yumulmamalı.
Üstelik bu mesele yalnızca Türkiye’nin iç düzenlemesiyle bitmez. Bakanlığımız, bu konuyu uluslararası arenaya taşımak zorundadır. Birleşmiş Milletler’den Avrupa Birliği’ne, Amerika’dan Asya ve Afrika’daki havacılık birliklerine kadar her platformda bu konunun takipçisi olunmalı.
Bakacağız, Bakanlığımız bu işi sadece küçük bir jestle mi geçiştirecek, yoksa gereken masaya yumruğunu vurup, havayolu şirketlerini yolcunun hakkını teslim etmeye mi zorlayacak?
Biz, misafire çay ikram etmeyi, kültürünün bir parçası yapmış bir milletiz. Evimize gelen yabancıya ikramı eksik etmezken, uçağımıza binen yolcuya bir bardak suyu çok görmek bize yakışmaz.
