DAVUT GÜLEÇ
GAZETECİ
davutgulec@hotmail.com
45 yıl önce mesleğe adım atarken ve bu yaşıma kadar hatırladığım kadarıyla hep engelliler toplumdan dışlanır, nedense ‘herkes bir engelli adayı’ olduğunu unutur.
Seçim zamanlarında verilen sözler nedense zamanında yerine getirilmez.
Halen çeşitli engellilerin ciddi sorunları çözülmüş değil.
Kısmen iyileşme elbette var ama yetersiz.
Engelli ya da engelsizler için en büyük sorun, yeşil alanların, parkların, bahçelerin azalması, hızlı betonlaşma ile yap-bozlar.
Gazeteciliğe başladığım dönemlerde, bazı engellilerin kaybolmaması için evlerine kitlendiğini, belinden ip ya da zincirle bağlandığına çok tanıklık etmiştik. Halende tek-tük bu olaylar görülüyor.
Ayrıca, aileler engelli çocuklarını, evlatlarını topluma ve sapıklara güvenmediği için doğru dürüst evlerinden çıkarmıyor, çıkarsada korkuyor.
Bunun yanında şehir planlamasında istenen ‘engelliler için standartlar’ yine belediyelerin yanlış kararları, uygulamalarından istenildiği hızda gitmiyor.
Yapılan bir araştırmaya göre; çevre düzenlemelerindeki eksiliklikler her 3 engelliden birini eve mahkum ediyor.
Ortopedik engellilerin %32’si fiziksel çevre düzenlemelerinin yetersizliği nedeniyle sokağa çıkamazken %29’u sosyal ve kültürel etkinliklere katılamıyor.
Çevre düzenlemelerinin yanı sıra kişiye özel yardımcı araçların kullanımı da engellilerin topluma katılımını etkiliyor.
Belediyeler engelleri ortadan kaldıracak yatırımlar, düzenlemeler yapsa da bu kez, yanlış parklar ve istenmedik, beklenmedik diğer engeller yaşamı alt-üst ediyor.
Alt ve üst geçit eksikleri, yürüyen merdivenlerin ve asansörlerin sık sık bozulması, orta refujlara konan bariyerler, bırakın engellileri, sağlıklı insanları bile isyan ettiriyor.
Zaten yollarda, saygı, sevgi, hoşgörü, kanunlarla, yönetmeliklerle, genelgelerle yapılması gerekenlere uyum neredeyse yok. Herkes kendi bildiği kanunları uyguluyor.
TÜİK verilerine göre; Türkiye’de yaklaşık 5 milyon engelli bulunuyor.
Engellilerin %42,8’ini erkekler, %57,2’sini ise kadınlar oluşturuyor.
Çalışan engelli erkeklerin oranı %35,4 iken, çalışan engelli kadınların oranı yalnızca %12,5.
Engelli bireylerin iş ve sosyal hayata katılımının önündeki en büyük sorunun erişebilirlik olduğunu belirten Noblemen A.Ş. Yönetim Kurulu Başkanı ve Tekerlekli İskemle’nin Kurucusu Mert Kök, “Engellilerin %66,9’u yolların ve yaya kaldırımların, %66,3’ü konutların, %59,5’i alışveriş merkezlerinin, %58,4’ü ise kamu binalarının engelli kullanımına uygun olmadığını düşünüyor. Durum böyleyken engellilerin hayata katılımı için herkesin elini taşın altına koyması gerekiyor” ifadelerini kullandı.
“Dünya’nın en büyük azınlığı görmezden gelinemez.”
Hâlihazırda dünyada 1 milyar insan engelli statüsünde yer alıyor. Dünya nüfusunun %15’ine denk gelen engelli sayısının, nüfusun yaşlanması ile birlikte 2050 yılında 2 milyara ulaşması bekleniyor. Engelliler, hayatlarını kolaylaştıran yardımcı araçlara ulaşmakta ise büyük zorluk çekiyor. Özellikle tekerlekli sandalyeye ihtiyaç duyan birçok engellinin olduğunu belirten Mert Kök, “Dünyada birçok ülkede yardımcı araçlara ihtiyaç duyan engellilerin yalnızca %5-15’i bu araçlara ulaşabiliyor. Ülkemizde de ortopedik engellilerin büyük çoğunluğu bu yardımcı araçlara ulaşamıyor. Sayıları 1 milyarı aşan dünyanın en büyük azınlığının görmezden gelinmemesi, yardımcı araçlara sahip olmayla ilgili düzenlemelerin yapılması ve çevrenin bu araçların kullanımına uygun hale getirilmesi gerekiyor” dedi.
Ortopedik engelliler için kişiye özel tasarımlar öne çıkarılmalı
Ortopedik engellilerin karşılaştığı pek çok sorunun çözümü, çevre düzenlemelerinin yanı sıra kişiye özel olarak tasarlanmış tekerlekli sandalye kullanımından geçiyor. Tekerlekli sandalyelerin yaş, beceri ve sağlık durumlarına göre tasarlanmış olması, engelli bireylerin önündeki sorunları aşmasına yardımcı oluyor. Oturma yeri genişliği ve derinliği çocuk ya da yetişkin kullanımına göre ayarlanmış, basamak atlatma çubuğuna sahip ve el tutaçları sayesinde refakatçi kullanımına uygun olan, taşınması kolay tasarımlar, engelli bireylerin yaşamını kolaylaştırıyor.
Belki bu köşede yazdıklarım, araştırma sonuçları, mevcut ve yeni engelleri ortadan kaldırırda herkes rahat bir nefes alır.
Bunun içinde ‘çoğunluk uymayınca’ toplumsal bir eğitim gerekli.
