Kayseri’nin en hareketli bölgelerinden biri olan Melikgazi ilçesi Hunat mahallesinde esnaf lokantası işleten Erkan Karadaş, son döviz kurları, kullandığı malzemelere gelen zamlar, vergiler, asgari ücret, sigorta primi ve personel giderlerinin artmasından sonra önce personeli, sonrada menüdeki ürünleri yüzde 70 azaltma noktasına gitti. ‘Günü bir mercimekle, 3-5 lahmacunla, 2-3 pide ile kapatmak zorunda kalıyoruz’ diyen Karadaş ‘Şimdi salonumuz tıka basa doluyken tek tük sinek avlıyoruz artık. Tek tek müşteri gelmeye başladı. Bu şekilde giderse herhalde dayanamayacağız artık kilit vuracağız’ diye dertlendi.
İşyerinin tedarik ürünlerini peşin almak zorunda kaldıklarını belirten Erkan Karadaş, personel giderleri, elektrik, su, doğalgaz için çektiği krediyi bile ödeyemediğini, icra ile karşı karşıya olduklarını belirtti. Karadaş, 120 sandalyeli işyerini dolduran 20 kadar müşterinin artık tercihinin çorba, lahmacun, pide olduğunu için zengin menü çeşidini yüzde 70 azalttıklarına dikkat çekti, şunları söyledi.
Bu zamlardan sonra ihtiyaçlarımızı ve tedariklerimizi elde edemiyoruz. Kullandığımız un 500 lira oldu. 500 lira olmakla beraber zam yapmak zorunda kalıyoruz. Kullandığımız kutular, ambalajlar vesaire dolarla beraber çıkıyor ama dolar indiğinde inmiyor. Bu nasıl bir çözüm nasıl bir şey anlayamadık. Dolarla beraber yükselen ürünler dolar düştüğünde niye düşmüyor, niye bunlara dikkat edilmiyor. Niye bunlara baskı yapılmıyor, niye bunlar araştırılmıyor. Şimdi salonumuz tıka basa doluyken tek tük sinek avlıyoruz artık. Tek tek müşteri gelmeye başladı.
İnsanlar kebap yiyordu şimdi birer lahmacun yer oldu birer çorbayla günü kapatıyor. Onlarda haklı. Ekonomik durumları gerçekten çok sıkıntılı. İşçinin maaşını veremez duruma geldik. Kirayı ödeyemez duruma geldik. Keza şekilde vergi vesaire onun gibi ödemelerimizi ödeyemez duruma geldik. Zaten toptancılarla rutin alışverişlerimizde kesildi. Kendilerine biz sipariş verdiğimizde ‘peşin çalışıyoruz, fabrikalarda bizden peşin istiyor’ diyorlar. Peşinde olmadığı zamanlar bunu sağlayamıyoruz. Kıt kanaat geçiniyoruz. Ne yapıyoruz elimizde kullandığımız ürün sayısı adedini düşürüyoruz. Düşürmek zorunda kalıyoruz. Yani günü bir mercimekle, 3-5 lahmacunla, 2-3 pide ile kapatmak zorunda kalıyoruz. Bu şekilde giderse herhalde dayanamayacağız artık kilit vuracağız. Yani bu hale geldi. Buna bir dur diyen yok. Yani ancak şöyle olacak, böyle olacak deniyor ama sonuç yok yani.
İki sene pandemi süresi var biliyorsunuz. Yani bir önceki sene personel maaşını, kira ve onun gibi giderlerimizi ve ürünlerimizi tedarik etmek için kredi çektik. Çekmek zorunda kaldık daha doğrusu. Şimdi krediler aynı şekilde faiz oranları yükseldi. Bunları ödeyemiyoruz şu anda. Yani artık icralık bir duruma geldik. Çok zor bir duruma geldik. Yani hangisini sayayım bir dolu oldu. Bugün baktığımızda 200-250 bin liraya yaklaştı borcumuz. Ödeyemez duruma geldik yani.
Pandemiden önce iyi gidiyordu işlerimiz, her şey yolundaydı. Fiyatlarda iyiydi. Ama pandemiden sonra biliyorsunuz 2 sene kapalı kaldık. Kapalı kalmanın ardından böyle bir dolar, ekonomik kriz çıktı. Dolar yükseliyor ürünlerde yükseliyor, ister istemez kullanmak zorundayız o ürünleri. Dolar düştüğünde ürün düşmüyor, düşürmüyorlar yani. Azaltmak zorunda kalıyoruz. Çünkü talep yok. İnsandan talep olmayınca bizde zaten tedarik edemiyoruz, alamıyoruz ürünleri. Yani insanlar şu anda günlük lahmacun, pide ve çorba gibi günlük yiyeceği bunları elde ediyoruz. Bunlarla işimizi döndermeye çalışıyoruz. Ama bu şekilde giderse kapatmak zorunda kalacağız.
Görüyorsunuz salonumuz boş. Normalde tıka-basa doluydu. Burası bir esnaf lokantası. Yani öncelikle esnafların tercih ettiği daha sonra çarşıda esnaflardan alışveriş yapan insanlarla dolup taşıyordu burası. Ama maalesef şu anda 120 sandalyemiz varken 20 tane sandalye ile idare ediyoruz. 3-5 tane müşteri, 10-15 müşteri. Yani 4-5 masa ile günü kapatıyoruz.
Tandır grupları, ızgara çeşitleri, çorba çeşitleri, salata grupları ve bunların emsalleri olmak üzere bir dünya seçeneğimiz vardı. İnsanlara seçenek çok sunuyorduk. Ama şu anda bunu yüzde 30’lara düşürdük. Yüzde 70’i insanlar var olan bu sıkıntılardan dolayı yiyemez hale geldi. Yiyemez hale geldiği için biz bunları tedarik edemiyoruz. İster istemez insanların bütçesine uymadığı için bizimde bütçemize uymuyor. Biz bunları kaldırdık, kaldırmak zorunda kaldık. Daha ekonomik, insanların yiyebileceği lahmacun, pide grupları ile devam ediyoruz. Ama maalesef bu da bizi döndermiyor.
Kira vesaire elektrik biliyorsunuz her gün zam geliyor her gün elektriğe zam, doğalgaza zam. Bunları karşılayamaz hale geldik. Faturalarımız artık çoğalmaya başladı. Ne olacak bilemiyorum. Ya elektriği kapatacaklar ya da biz dükkanı kapatıp gideceğiz. Personel sayısını da biz azalttık, azaltmak zorunda kaldık bunla beraber. Normalde 14-15 kişi çalışırken şu anda 5-6-7 kişi çalışıyoruz.
Zengin bir menü içeriğine sahipken menü çeşitliliğini azalttık. Şu anda 5 çeşit çorba varken bire düştü. Pide çeşitleri kendi içerisinde 10-15 çeşit iken şimdi bu 3’e düştü. Aynı şekilde tandır grupları normalde kuzu tandır, pöç tandır, bunun ve emsalleri olmak üzere tandır gruplarını insanlar tercih ederken şu anda tek kelleye düştük. Fiyatlar 20 lira, 25 lira, 12 lira ile başlıyor bu şekilde devam ediyoruz. Bu fiyatlarda bizi tatmin etmiyor. Kiramızı da ödeyemiyoruz yani.
