Kültür, eğitim ve tv.. (Köşe yazısı 17.12.2018 Kayseri Star Haber Gazetesi)
DAVUT GÜLEÇ
GAZETECİ
davutgulec@hotmail.com
Türk toplumunun okumayı sevmediğini artık bilmiyen kalmadı.
Peki kültür harcamalarımız, genel bütçeden eğitim ve kültüre ayrılan bütçe, hane halkının en çok kültür harcaması, katma değerin ne kadarı yayımcılıkta ve kültür ihracatımız nedir?
İşte bu konuda yapılan üç araştırmanın sonuçları.
Türkiye İstatistik Kurumu Kayseri Bölge Müdürlüğü verilerine göre; Kültür harcamaları 2017 yılında 2016 yılına göre %19,4 artarak 44 milyar 75 milyon 130 bin TL oldu. Kültür harcamalarının, gayri safi yurtiçi hasılaya oranı 2017 yılında, 2016 yılına göre aynı kalarak %1,4 olarak gerçekleşti. Toplam kültür harcamaları içinde genel devlet harcamalarının payı %64,2, özel harcamaların payı ise %35,8.
Genel devlet harcamaları içindeki kültür harcamaları 2017 yılında 2016 yılına göre %26,1 artarak 28 milyar 317 milyon 654 bin TL oldu. Harcamaların %66,5’i merkezi yönetim bütçesinden, %33,5’i ise yerel devlet bütçesinden gerçekleştirildi. Genel devlet harcamaları içinde kültürel alanlara göre belli başlı harcamalara bakıldığında; mimarlık %34,9, kitap ve yazılı basın %10, gösteri sanatları %9,2, doğal miras %8,7, görsel/işitsel ve multimedya %8,4, kültürel miras %5,6 paya sahip.
Hanehalkı kültür harcamaları 2017 yılında 2016 yılına göre %8,7 artarak 15 milyar 308 milyon 307 bin TL oldu. Özel harcamaların %97,1’i hanehalkları, %2,9’u ise dernek ve vakıflar tarafından yapıldı.
Hanehalklarının 2017 yılında gerçekleştirdiği toplam kültür harcamasının dağılımına bakıldığında; televizyon ve TV yayın giderlerinin %31,2, kitap, gazete ve derginin %14,7, kablolu/özel TV yayın hizmetlerine ödenen ücretlerin %12, veri işlem ekipmanlarının %10,9, kırtasiye ve çizim malzemelerinin %10,1, sinema, tiyatro ve konserin %5,6 paya sahip olduğu görüldü
Kültürel sektörlere faaliyet alanları açısından bakıldığında; 2017 yılında girişimlerin %39,3’ü mimarlık, %16,2’si yaratıcı sanatlar, gösteri sanatları ve eğlence faaliyetleri, %14,3’ü uzmanlaşmış tasarım faaliyetleri, %11,8’i sinema filmi, video ve televizyon programları yapımcılığı ile ses kaydı ve müzik yayımlama, %10,7’si yayımcılık, %4’ü programcılık ve yayıncılık alanlarında ve %3,8’i diğer kültürel alanlarda faaliyet gösterdi.
Girişimlerin kültürel mal ve hizmetlerinin cirosu 2017 yılında 2016 yılına göre %20,1 artarak 35 milyar 26 milyon 239 bin TL oldu. Girişimlerin kültürel mal ve hizmet üretiminin katma değer katkısı ise 2017 yılında 2016 yılına göre %27 artarak 8 milyar 341 milyon 268 bin TL oldu.
Kültürel sektörler içinde 2017 yılında gerçekleşen katma değer katkısının dağılımına bakıldığında; %24,7’si yayımcılık, %20,8’i sinema filmi, video ve televizyon programları yapımcılığı ile ses kaydı ve müzik yayımlama, %18,7’si mimarlık, %18,2’si programcılık ve yayıncılık, %11,2’si yaratıcı sanatlar, gösteri sanatları ve eğlence, %6,4’ü ise diğer kültürel sektörlerde. Kültürel mal ihracatı 2017 yılında 2016 yılına göre %28,9 arttı. Artış oranı ana mal ihracatında %28,3 olurken, ikincil mal ihracatında %45,1.
Dış ticarette, 2017 yılında kültürel mal ihracatının toplam mal ihracatı içindeki payı %4,3. Kültürel mal ithalatı, 2017 yılında 2016 yılına göre %33,2 arttı. Ana mal ithalatı %21,4, ikincil mal ithalatı %40,3 arttı. 2017 yılında kültürel mal ithalatının toplam mal ithalatı içindeki payı %2,2.
Kültürel alanlara göre bakıldığında, en çok paya sahip olan el sanatlarının ihracat toplamı 2017 yılında 17 milyar 919 milyon 563 bin TL olarak gerçekleşti. El sanatlarının toplam kültürel mal ihracatı içindeki payı %72,7. Kültürel alanlara göre bakıldığında, görsel ve işitsel medyanın ithalat toplamı 2017 yılında 10 milyar 190 milyon 630 bin TL olarak gerçekleşti. Görsel ve işitsel medyanın toplam kültürel mal ithalatı içindeki payı ise %55,2 oldu.
Dünya üzerindeki farklı ülkelerin yaşam endeksinde en fazla neyi önemsediği ortaya çıkarken, Türkiye’nin en fazla önemsediği konu “eğitim” olarak belirlendi.
Ajans Press, ITS Medya ve PRNet’in iki ayrı araştırmasına bakalım. Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (OECD) verilerinden ve medya yansımalarına göre, Türkiye’nin en fazla önemsediği konu “eğitim”. Listedeki ülkeler incelendiğinde ise genel olarak ülkelerin önemsediği konuların başında sağlık geldiği saptandı. Kuveyt için ise maddi gelirin ön planda olduğu kaydedildi. Güney Kore, ABD, Almanya ve İngiltere gibi ülkelerin de bu soruya yaşamdan duyulan memnuniyet olarak cevap verdiği gözlendi.
Bu yıl “eğitim” başlığı altında bir milyonun üzerinde haber yansıması belirlenirken, eğitim başlığının medyanın en çok konuştuğu konulardan birisi olduğu görüldü. Yazılı basına yansıyan haber başlıkları incelendiğinde ise, eğitimin en çok sistem tartışmalarıyla konuşulduğu görüldü. Son yıllarda özellikle sınav sisteminde yaşanan değişikliklerin, medyanın da en önemli gündem başlıklarından biri olduğu belirlendi.
Bir diğer araştırmada ise, Nisan-Mayıs aylarını kapsayan dönemde 26 ilden 15 yaş ve üzeri 2 bin 600 kişi ile hazırlanan rapora göre, Türkiye’nin günde ortalama 3 saat 34 dakika televizyon izlediği görüldü.
Radyo ve Televizyon Üst Kurulu’nun (RTÜK) ve medya yansımalarına göre, tv izleme hafta içi 3 saat 30 dakika olarak gözlenirken, hafta sonu 3 saat 45 dakika olarak saptandı. Araştırma, yüz yüze anket yöntemiyle televizyon izleme eğilimlerinin nasıl değiştiği ve yeni medyanın izleme eğilimlerini nasıl etkilediği ele alırken, 2006 yılına oranla televizyon izleme sürelerinde belirgin bir azalma yaşandığı görüldü. 2006 yılındaki günlük ortalama televizyon izleme süresinin 5 saat 12 dakika olduğu görülürken, bu rakam 2009’da 4 saat 36 dakika, 2012’de ise 4 saat 24 dakika olarak belirlendi.
Yıl içerisinde “televizyon” başlığı altında 72 bin 205 haberin yazılı basına yansıdığı belirlendi. Geçtiğimiz yıllardaki haber adetleri kontrol edildiğinde ise, 2017 yılında 82 bin 122, 2016’da 75 bin 459, 2015’te ise 84 bin 919 yansımanın yazılı mecralara yansıdığı görüldü. Televizyon izleme sürelerinde yaşanan azalmada, internet ve sosyal medya kullanımının yaygınlaşması da etkili oldu.
