Anadolu Sağlık Merkezi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. N. Kemal Akpınar mevsimsel alerjilerle ilgili soruları yanıtladı:
• Hangi mevsimde daha çok hangi alerjilere rastlanıyor?
Alerjik hastalıklar, alerjik olan hastada allerjen olan etkene bağlı olarak tüm yıl boyunca görülebileceği gibi özellikle bazı mevsim değişkenlerine bağlı olarak belli mevsimlerde de daha sık olarak görülebilir. Örneğin ev tozu-akar alerjisi olan kişilerde tüm yıl boyunca ev tozuna teması olduğundan şikayetler tüm yıl boyunca ortaya çıkabilir. İlkbaharla beraber yeşeren ve çiçeklenen doğada uçuşan polenlere bağlı olarak “mevsimsel alerji” dediğimiz astım ve rinit şikayetleri artar. Kişinin özellikle turunçgillere alerjisi var ise şikayetleri özellikle kış aylarında ortaya çıkacaktır.
• Sonbahar-kış aylarında en yaygın gördüğünüz alerjiler hangileri?
Sonbahar ve kış aylarında ilkbahar aylarına göre eğer evde bitki-çiçek yetiştirilmiyorsa polen alerjisi nadir görülür. Bu aylarda sürekli varlığından dolayı ev tozu-akar alerjisi ile özellikle kış meyvelerine bağlı olabilecek gıda alerjileri daha sık gözlenebilir.
• Alerji nedenleri ve belirtileri neler?
Alerjinin tanımı bireye deri ile temas eden, solunum yoluyla, gıda yoluyla alınan veya tedavi amacıyla uygulanan ilaçlara da bağlı olarak bireyin bağışıklık sisteminin etkene aşırı duyarlılık gösterip kanda artan birtakım madde ve hücreler aracılığı ile abartılı yanıt vermesidir. Bireyler doğadaki doğal veya yapay olabilen canlı-cansız her şeye karşı alerjik yanıt verebilirler. Sık olan etkenler ise ev tozu-akarları, küf, polenler, gıdalar (özellikle süt, yumurta akı, deniz ürünleri, soya, bazı kuruyemişler, çilek vb gibi), haşereler (örneğin hamam böceği) ve lateks alerji nedeni olabilir.
Alerjik bulgular etkilenen organa göre değişkenlik gösterir. Cilt etkilendiğinde kaşıntı, deride kuruluk ve kızarıklıklar olur. Üst solunum yolları etkilendiğinde burun akıntısı ve tıkanıklığı, hapşırma, öksürük olur. Alt solunum yolları etkilendiğinde öksürük, hırıltı, solunum sıkıntısı olur. Mide-barsak sistemi etkilendiğinde kusma, karın ağrısı, tekrarlayan ishal ve kabızlık atakları olur.
• Hangi çocuklarda alerjiler daha sık görülüyor? Genetik yatkınlık mı, yanlış yaşam ve beslenme tarzı mı alerjileri daha çok tetikliyor?
Alerjik hastalıklar çok nedenlidir. Tabii ki ortamda bireyin aşırı duyarlılık göstereceği bir alerjen olması lazım. Ailesinde alerjik hastalık olan bir bireyde alerjik hastalıklar daha çok gözlenir. Yani genetik bir yatkınlık var. Bireyde genetik yatkınlık olmasına rağmen alerjik etkenle hiç teması olmaz ise hastalık belirtileri de ortaya çıkmayabilir. Ama ailede hiç alerjik hasta olmamasına rağmen bireysel yatkınlıkla da ortaya çıkabilir. Son zamanlarda yapılan çalışmalarda şehirlerde yaşayan bireylerde kırsal alanda yaşayan bireylere göre alerjik hastalıklar daha sık olmaktadır. Bunda özellikle mikrobik ve alerjik etkenlere erken dönemde temas ile kişinin savunma sistemi onu tanıyıp ona karşı önlemlerini alabilirken, geç temas olması durumunda savunma sistemi aşırı duyarlılık gösterip alerjik hastalıklar olabilmektedir. Yani doğal ortamlardan uzak, daha çok yapay ortamlarda yaşayan bireylerde, özellikle kapalı-katkılı besinlerle beslenenlerde, GDO’lu ürünlerle beslenmede alerjik hastalıklar daha sık görülebilmektedir.
• Kış aylarında alerjiler tetiklenmemesi için anne-babalar nelere dikkat etmeli? Önerilerde bulunabilir miyiz?
Kış aylarında eğer evde yetiştirilen bitki-çiçek yoksa polen alerjisi nadir görülür. Ev tozu-akar alerjenleri mevsimsel özellik göstermediğinden onunla mücadele için evin düzenli havalandırılması, peluşlu-polar tarzı giysi, battaniye, oyuncaklardan uzak durulması, özellikli filtre sistemli süpürgelerin kullanılması gerekir. Tanımlı bir alerjik gıda var ise ondan uzak durulmalı. Tanımlı bir allerjen yoksa olası alerjik gıdalardan, kapalı, katkılı gıdalardan uzak durulmalı, küf-mantar allerjenleri için basık, kapalı, havalandırılması az yerlerden uzak durulmalı. Bazı alerjik bireylerde özellikle de solunum yolu alerjik hastalıkları olanlarda kış aylarında geçirilen çeşitli virüs hastalıkları aynı şikayetlerin ortaya çıkmasına neden olabilir. Bundan dolayı kapalı ve kalabalık ortamlardan uzak durulmalı. Özellikle mevsimin gıdaları olan sebze ve meyveler de taze yenmeli. Tabii ki her hastalığın ortaya çıkmasına veya varolan şikayetlerin daha da artmasına neden olan olumsuz hijyen durumu ile de mücadele edilmeli.
• Ne zaman bir hekime başvurmalı?
Alerjik bulgular etkilenen organa göre değişkenlik gösterir. Cilt etkilendiğinde kaşıntı, deride kuruluk ve kızarıklıklar olur. Üst solunum yolları etkilendiğinde burun akıntısı ve tıkanıklığı, hapşırma, öksürük olur. Alt solunum yolları etkilendiğinde öksürük, hırıltı, solunum sıkıntısı olur. Mide-barsak sistemi etkilendiğinde kusma, karın ağrısı, tekrarlayan ishal ve kabızlık atakları olur. Bu bulguların varlığında mutlaka bir doktora başvurmalıyız.
• Alerji önlenebilir mi? Nasıl korunmalı?
Genetik yatkınlık olan hastalar dışında alerji önlenebilir bir hastalıktır. Alerjik hastalıkların nedenleri ile ilgili olarak çeşitli tetkikler yapılmaktadır. Tanımlı bir allerjen var ise o etkenle temastan korunmak için önlemler alınmalıdır. Polen alerjisi olanlar bahar aylarında park ve bahçelerden uzak durmalı. Ev tozu-akar alerjisi, küf-mantar alerjisi olanlarda ev uygun şekilde temizlenip havalandırılmalı, peluşlu-polarlı giysi, oyuncak ve battaniyelerden uzak durulmalı, yüksek havlı halılar olmamalı. Tanımlı bir gıda alerjisi olanlarda o gıda alımından korunmalıdır. Cilt alerjisi olanlarda cilt genelde kuru olduğundan uygun nemlendiricilerle cilt nemlendirilmelidir. Tanımlı bir allerjen yok ise birey ve yakınları kişide bulguları ortaya çıkaran veya artıran olası etkenler için dikkatli olmalı, saptayabildikleri etkenler var ise onlardan uzak durmalıdır.
Tüm koruyucu önlemlere rağmen şikayetleriniz var ise doktorunuz tarafından verilen ilaçlar düzenli kullanmalıdır. Bu hastalıklar uzun süreli izlem gerektirdiği için doktor takipleri düzenli yapılmalıdır.
