Dünyada ve Türkiye’de Kadınlar (1) (Köşe yazısı 07.03.2015 Kayseri Star Haber)

DAVUT GÜLEÇ
GAZETECİ-HİSF KAYSERİ TEMSİLCİSİ
davutgulec@hotmail.com

‘Kadın’ üzerine herkes edebiyat yapıyor.
Kimisi ‘Töre’ kimisi ‘Siyaset-ticaret-ibadet’ üçgeninde.
Töreden bahsedenler, kadını çocuk ve kendi işçisi gibi görüyor.
Siyaset-ticaret-ibadet üzerinde ise herkes kendi çıkarı uğruna kadını kullanmaya kalkıyor.
Nedense Cumhuriyet’ten sonra Türkiye’de kadına yönelik hak ve özgürlükler son dönemlerde giderek ‘mahalle-çevre baskısı’ ile hızla geriye gidiyor.
Bağımsız denetim, vergi ve danışmanlık firması Grant Thornton tarafından son yapılan ‘Kadın yöneticiler’ araştırmasında Türkiye ortalaması geçen seneye göre bir puan artış ile %26’ya ulaştı. Ama bu sonuç, 2012 ve 2013’e göre önemli oranda düştü.
Araştırma aralarında Türkiye’nin de bulunduğu 35 ülkeden 2.500 şirket ile gerçekleştirildi. Çeşitli sektörler ve farklı ölçeklerden firmalar araştırmada yer aldı. Almanya, Amerika, Arjantin, Avustralya, Botsvana, Brezilya, Çin, Endonezya, Ermenistan, Estonya, Finlandiya, Fransa, Güney Afrika, Gürcistan, Hindistan, Hollanda, İngiltere, İrlanda, İspanya, İsveç, İtalya, Japonya, Kanada, Letonya, Litvanya, Malezya, Meksika, Nijerya, Polonya, Rusya, Singapur, Tayland, Türkiye, Yeni Zelanda, Yunanistan’da gerçekleştirildi.
Araştırmaya katılan ülkelerin yönetimlerinde rol alan kadınların oranı %22. 2013 ve 2014 yıllarının global ortalaması olan %24’e göre iki puanlık düşüş var. Türkiye’de ise 2014’e göre 1 puanlık artış yaşanırken, 2013’e göre 4 puanlık, 2012’ye göre ise 5 puanlık düşüş göze çarpıyor fakat Türkiye ortalaması yine de 35 ülkenin ortalamasının 4 puan üzerinde.
Kadın yönetici liginde liderliğe oynayan ilk 10 ülkenin 7’si Doğu Avrupa ülkesi. Bir numarada ise Rusya var. Grant Thornton’un araştırması, Rusya’daki yönetim rollerinin %40’ının kadınlar tarafından üstlenildiğine işaret ediyor. Bu oran ile Rusya global ortalamayı neredeyse ikiye katlıyor. Rusya’dan sonra gelen ülkeler sırası ile %38 ile Gürcistan, %37 ile Polonya, %36 ile Letonya, %35 ile Estonya ve %33 ile Litvanya.
Araştırmanın hiç değişmeyen sonuçlarından biri de Japonya’nın her sene listenin en sonunda yer alması. Japonya, bu yıl da %8 ile en kötü karnenin sahibi. Japonya’daki şirketlerin %66’sının yönetiminde tek bir kadın bile yok. Japonya’yı %14 ile Almanya ve %15 ile Hindistan takip ediyor. Avrupa ülkelerine grup olarak bakıldığında %26 ile araştırma tarihinin en yüksek Avrupa Birliği kadın yönetici oranının ortaya çıktığı görülüyor. Bu sonuçta %33 ile Fransa, %28 ile İsveç ve %27 ile Yunanistan’ın payı var.
Sonuçlar değerlendirildiğinde ‘Bu ülkelerin çoğunluğunun, fırsat eşitliği kültürünün esas alındığı köklü komünist geçmişe sahip ülkeler olması ve bu kültürden kaynaklanan bakış açısının devam etmesi. ‘Tarihten gelen bu kültürel etkinin yanı sıra nüfus yapısı da bu istatistiklerde önemli rol oynuyor. Örneğin Rusya’da her 100 erkeğe karşılık 120 kadın olmasının da Rusya’daki yüksek oranlar üzerinde açıklayıcı bir faktör olabilir.
Türkiye’de, kadın yöneticilerin üstlendiği roller ağırlıklı olarak satış, pazarlama ve insan kaynakları alanlarında yoğunlaşıyor. %34 ile satış direktörlüğü öne çıkarken, %19 ile pazarlama, %18 ile insan kaynakları ve %15 ile CFO/finans direktörlüğü rolleri göze çarpıyor.
Türkiye sonuçlarının değerlendirilmesinde ise ‘Türkiye ortalaması global ortalama üzerinde olsa da, gerek kadın yönetici, gerekse genel olarak kadın istihdamlarının arzu edilen düzeyde değil. 2013 yılı TÜİK verilerine bakıldığında, Türkiye’deki kadın nüfusu %49,8, erkek nüfusu ise %50,2. Her iki grubun ağırlığının neredeyse yarı yarıya olduğu bir demografik yapıda, yönetimlerdeki %26’lık kadın payı çok olumlu sayılamaz. Diğer taraftan ‘Türkiye’de, nüfustaki cinsiyet dağılım oranları neredeyse eşit olsa da, eğitim eşitsizliği çok büyük boyutlarda. Türkiye’de 2012 yılında okuma yazma bilmeyen erkek nüfus oranı %1,4 iken, kadınlarda bu oran %7. Bu durum, gerek kadın çalışan oranını, gerekse kadın yönetici istatistiklerini temelden etkiliyor.
Kadın yöneticilerin öne çıktığı sektörler, global ortalamada %41 ile sağlık ve yine %41 ile eğitim ve sosyal hizmetler, %33 ile turizm, en sonda ise %19 ile ulaşım, %18 ile inşaat ve gayrimenkul ve %12 ile madencilik sektörleri yer alıyor.
Ebeveynlik görevini kadınların yönetici olarak tercih edilmesi önündeki en büyük engel olarak gören katılımcıların oranı %28. Diğer ailevi yaptırım ve baskıları birer engel olarak ifade edenlerin oranı ise %24. Uygun yönetim pozisyonları açıldığında yeterli kadın aday eksikliğini bir engel olarak ifade edenler %20 ve cinsiyetlere yönelik önyargıları birer engel olarak düşünenler katılımcıların %19’u.
Katılımcı profili