Anadolu Sağlık Merkezi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Ebru Gözer çocuklara spor alışkanlığının kazandırılması gerektiğini söylüyor. “Fiziksel performansı koruma ve/veya geliştirme hedefine yönelik olarak, kas iskelet sistemini ilgilendiren planlanmış hareket süreçlerinin düzenli ve bir program çerçevesinde tekrarlanmasına ‘egzersiz’ denir” diyen Dr. Ebru Gözer konuyla ilgili aşağıdaki bilgileri veriyor:
Doğumdan itibaren 0-1 yaş, refleksif hareketler dönemi; 1-2 yaş, ilkel hareketler dönemi; 2-6 yaş, temel hareketler dönemi; 7-12 yaş ise sporla ilgili dönem olarak ayrılmıştır. Her bir motor gelişim dönemi bir diğerinin üzerine kurulur. Bu dönemdeki spor terimi sadece egzersiz değil oyun, dans gibi aktiviteleri de içermektedir. Çocukluk döneminde yani 7-12 yaş döneminde temel becerilerine hız kazandırma, daha akıcı olma, ip atlama ve taş sektirme gibi tipik geçiş hareketlerini sergilerken giderek daha karmaşık spor türleri seçilmeye başlanır. Bu dönemdeki gelişim hızı psikomotor olgunluğa ve bir spor branşına odaklanma ile spor becerilerini uygulama evresi olmaktadır. Bu sırada kuvvet, dayanıklılık, hız ve denge gibi özellikler gelişmeye başlar ve fiziksel performans giderek artar.
Spor yapan çocuklar nelere dikkat etmeli?
- Düzenli spor yapan bir çocuğun fizyolojik gelişimini takip eden ekipte bir hekim bulunması bir zorunluluktur.
- Aynı yaştaki çocukların bilişsel düzeyi, fiziksel olgunluk be yetenekleri çok farklı olabilmektedir. Çocuğa, farklı aktiviteleri keşfetmesi için geniş zaman verilmeli, anne-baba veya yaşıtları bu konuda herhangi bir baskı yapmamalıdır.
- Antrenör veya eğitimci tarafından ortaya konan beklenti ve seçilen hedefler çocuğun psikomotor gelişim düzeyine uygun olmalıdır.
- Çocuk ve ailesine doğru beslenme alışkanlıkları öğretilmeli ve önemi benimsetilmelidir.
- Çocukların vücut yüzey alanları erişkinlere göre fazladır. Bu nedenle çevre ısı ve ortam değişikliklerinden etkilenirler. Çok terlemezler. Ortam ısısı yüzme gibi sporlarda dikkatli ayarlanmalıdır. Ortam sıcak ise molalar ve su takviyesi yapılmalıdır.
- Su sporları ile ilgilenen çocuklarda otitis externa sık görülebilmektedir. Bu nedenle silikonlu tıkaçlar kullanılabilir.
- Egzersizler sırasında hareketlerin çok yönlü olmasına dikkat edilmelidir.
Hangi yaşta hangi spor yapılmalı?
Pre-puberte (ergenlik öncesi) döneminde, çocuğun ilgisi de dikkate alınarak daha çok atletizm, jimnastik, yüzme ve kayak gibi sporlara ait temel hareket formların yapılandırılması ve teknik becerilerinin geliştirilmesi fizyolojik gelişime daha uygun olarak görülmüştür. Dr. Ebru Gözer yaşlara göre yapılacak spor türlerini aşağıdaki tabloda açıklıyor:
- Jimnastik: 4 – 6 yaş
- Yüzme: 5 – 6 yaş
- Tenis: 7 – 8 yaş
- Basketbol: 9 – 10 yaş
- Voleybol: 10 – 12 yaş
- Su Topu: 10 – 12 yaş
- Hentbol: 10 -12 yaş
- Atletizm: 10 – 16 yaş
- Kürek: 11 -14 yaş
- Okçuluk: 12 -14 yaş
- Futbol: 12 – 14 yaş
- Boks: 13 -15 yaş
- Halter: 14 – 15 yaş
Spor yapan çocuklara beslenme önerileri:
Çocuğun yaşına, fiziksel aktivitesine göre beslenme planlanmalıdır. Egzersizden en erken 1 saat önce hafif bir yemek yenmesi önerilmektedir. Aç ve tok olmak performansı olumsuz etkiler. Kuruyemiş, peynirli bir tost uygun olabilir. Egzersiz sırasında ve sonrasında bol sıvı tüketmek gerekir. Sonrasında meyve, kompleks karbonhidratlar tercih edilebilir. Şekerli besinler, trans yağlı yiyecekler sporcu beslenmesinde yer almaz. Proteinli yiyecekler ve süt ürünleri de düzenli spor yapan çocukların tüketmeleri gereken ana besin grubudur.
Sporun katkıları neler?
Bedenin esnek hale gelmesi ile temel becerilerin geliştirilmesi, dayanıklılık, denge, el-göz koordinasyonu ve çabukluk kazanımları sonucu motor yetenekler geliştirilmiş olur. Erken çocukluk ile başlayan aktiviteler daha organize spor aktivitelerini dönüştükçe bu beceriler hızla gelişir. Geç çocukluk döneminde güç ve enerji gerektiren egzersizlere başlanabilir. Postural gelişim olumlu yönde etkilenir. Yarışmalı ve takım oyunlarına hazır hale gelirler.
Psikososyal gelişim olarak; basit kurallara uyma ile başlayıp, şarkı söyleme dans etme, oyunlara katılma ile kendini ifade etme ile çocuğun özgüveni pekişir.
Daha ileri yaşlarda grup ve mücadeleci oyunlar ile takım oyuncusu olma, liderlik, disiplin ve ödül sistemi ile sınır bilme, takım ruhu, sırdaşlık ve arkadaşlık gibi duygusal gelişimini etkileyecek özellikler kazanması teşvik edilir.
Hangi sporda kaç kalori yakılır?
Anadolu Sağlık Merkezi Mutlu Diyet Kliniği’nden Diyetisyen Ece Köprülü hangi sporun kaç kalori yaktırdığıyla ilgili bilgi veriyor. Ece Köprülü, “10 yaşında ve ortalama 34 kg ağırlığındaki çocukların 1 saatlik aktiviteleri baz alınmıştır. Çocuğun cinsiyet, boy ve kilosuna göre kaloriler değişim gösterir” diyor:
Su topu: 300 kcal
Yüzme: 272 kcal
Futbol: 265 kcal
Hentbol: 265 kcal
Kürek: 250 kcal
Tenis:235 kcal
Boks: 205 kcal
Basketbol: 200 kcal
Atletizm: 195 kcal
Jimnastik: 136 kcal
Halter: 120 kcal
Okçuluk: 118 kcal
Voleybol: 106 kcal
Spor kalp sağlığını nasıl etkiler?
Düzenli spor, kalp sağlığını da olumlu etkiliyor. Anadolu Sağlık Merkezi Pediatrik Kardiyoloji Uzmanı Dr. Resmiye Beşikçi kalbe zarar vermeden spor yapmanın önemine dikkat çekiyor ve spor öncesi yapılması gereken tetkiklerle ilgili bilgi veriyor:
* Çocuklar spora başlamadan önce kardiyolojik muayene, EKG, ekokardiyografi ve gerekirse efor testi yapılarak bir çocuk kardiyoloğu tarafından değerlendirilmeli.
* Spor yapan sağlıklı çocuklar yaptığı sporun ağırlık derecesine göre yılda 1 ya da 2 yılda bir kalp kontrolünden geçmeli.
* Kalple ilgili sorunu olan çocuklar sadece çocuk kardiyoloji doktorunun izin verdiği spor çeşidini yapabilir. Bu çocuklara genellikle yarışmalı sporlar yasaktır.
Spor yaralanmaları nasıl önlenir?
Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı Doç. Dr. İbrahim Akmaz, çocukların yetişkinlere göre
spor sırasında yaralanmalara daha yatkın olduklarına dikkat çekiyor. Spor yaralanmalarıyla ilgili Doç. Dr. İbrahim Akmaz, aşağıdaki bilgileri veriyor:
Yaralanmalar genellikle çocuğun eklem kartilajını, büyüme plaklarını ve güçlü tendonların kemiğe yapıştığı yerlerde görülür. Bu yaralanmalar özellikle çocukların hızlı büyüme periyodunda olur. Bu dönemde çocukların adaleleri daha gergindir. Çocukların spor yaralanmalarından korunabilmesi için, spor yaptıkları zemin, ayakkabı seçimi önemlidir. Çocuklar kendi yaş gruplarındaki çocuklarla spor yapmalıdırlar. Ayrıca kas yapılarının gerginliği göz önünde bulundurularak spor öncesi ısınma ve esnemenin ne kadar önemli olduğu anlatılmalı ve takip edilmelidir.
Spor Öncesi Değerlendirme
- Medikal ve sportif değerlendirme
- Sistemik ve ortopedik muayene
- Radyolojik muayene konsültasyonu; röntgen, tomografi, sintigrafi vb.
- Kardiyolojik muayene; EKG, ekokardiyografi ve gerekirse efor testi yapılmalı
- Sporun ağırlık derecesine göre her yıl ya da 2 yılda bir çocuklar kalp kontrolünden geçmelidir.
Kalple ilgili sorunu olan çocuklar ise sadece çocuk kardiyoloğunun izin verdiği sporları yapabilir. Bu çocuklara genellikle yarışmalı sporlar yasaktır.
