Üç önemli tablolar..(Köşe yazısı 25.09.2019 Kayseri Star Haber Gazetesi)
DAVUT GÜLEÇ
GAZETECİ
davutgulec@hotmail.com
Bugün sizlere Türkiye İstatistik Kurumu’nun son ‘hayat tabloları, sektörel güven ve Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırma sonuçlarını sizlere aktarmak istiyorum.
***
Hayat Tabloları
Doğuşta beklenen yaşam süresi, Türkiye geneli için toplamda 78,3 yıl, erkeklerde 75,6 yıl ve kadınlarda 81 yıl oldu. Genel olarak kadınlar erkeklerden daha uzun süre yaşamakta olup, doğuşta beklenen yaşam süresi farkı 5,4 yıldır.
Çalışma çağının başlangıcı olan 15 yaşındaki kişilerin ortalama kalan yaşam süresi 64,4 yıl oldu. Erkekler için bu süre 61,7 yıl iken, kadınlarda 67,1 yıl oldu.
Ülkemizde, 30 yaşında olan bir kişinin kalan yaşam süresi ortalama 49,8 yıl oldu. Erkekler için bu süre 47,3 yıl iken, kadınlarda 52,3 yıl oldu. Bu yaş için kadın ve erkek arasındaki beklenen yaşam süresi farkı 5 yıldır. Türkiye genelinde, 50 yaşında olan bir kişinin kalan yaşam süresi ortalama 30,7 yıl oldu. Erkekler için bu süre 28,4 yıl iken, kadınlarda 32,9 yıl oldu.
Ülkemizde, 65 yaşında olan bir kişinin kalan yaşam süresi ortalama 17,9 yıl oldu. Erkekler için bu süre 16,2 yıl iken, kadınlarda 19,4 yıl oldu. Diğer bir ifade ile 65 yaşındaki kadınların erkeklerden ortalama 3,2 yıl daha fazla yaşaması beklenmektedir.
Belirli bir yaştaki kişinin günlük hayattaki faaliyetlerini sınırlandıracak bir sağlık sorunu olmadan yaşaması beklenen yıl sayısı olarak tanımlanan “sağlıklı yaşam süresi”, sıfır yaşında bulunan bir kişi için Türkiye’de toplamda 58,3 yıl, erkeklerde 59,9 yıl ve kadınlarda 56,8 yıl olarak hesaplandı. Buna göre, erkeklerin sağlıklı yaşam süresinin kadınlardan 3,1 yıl daha uzun olduğu görüldü.
***
Sektörel Güven
Mevsim etkilerinden arındırılmış hizmet sektörü güven endeksi Ağustos ayında 89,1 iken, Eylül ayında %0,2 oranında artarak 89,3 oldu. Hizmet sektöründe bir önceki aya göre; iş durumu ve hizmetlere olan talep endeksleri sırasıyla %1,9 ve %1 artarak 87 ve 85,4 değerlerini aldı. Hizmetlere olan talep beklentisi endeksi ise %2,2 azalarak 95,4 oldu.
Mevsim etkilerinden arındırılmış perakende ticaret sektörü güven endeksi Eylül ayında %2,7 oranında artarak 97,6 oldu. Perakende ticaret sektöründe bir önceki aya göre; iş hacmi-satışlar, mevcut mal stok seviyesi ve iş hacmi-satışlar beklentisi endeksleri sırasıyla %4,1, %1 ve %3,4 artarak 89, 105,8 ve 98,1 değerlerini aldı.
Mevsim etkilerinden arındırılmış inşaat sektörü güven endeksi bir önceki ayda 55,5 iken, Eylül ayında %8,3 oranında artarak 60,1 oldu. İnşaat sektöründe bir önceki aya göre; alınan kayıtlı siparişlerin mevcut düzeyi ve toplam çalışan sayısı beklentisi endeksleri sırasıyla %6,6 ve %9,4 artarak 44,4 ve 75,9 değerlerini aldı.
***
Gelir ve Yaşam Koşulları
Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması 2018 yılı sonuçlarına ilişkin gelir bilgileri, bir önceki takvim yılı olan 2017 yılını referans almaktadır. Gelir hesaplamalarında, haneleri karşılaştırılabilir hale getirmek için hanehalkı büyüklüğü ve kompozisyonu dikkate alınarak elde edilen eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert geliri kullanılmaktadır.
Araştırma sonuçlarına göre, Türkiye’de ortalama yıllık eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert geliri 2018 yılında 24 bin 199 TL iken, İBBS 2. Düzey bölgeleri itibarıyla en yüksek olduğu bölge, 34 bin 912 TL ile İstanbul Bölgesi oldu. Bu bölgeyi, 29 bin 952 TL ile Tekirdağ, Edirne, Kırklareli Bölgesi ve 29 bin 847 TL ile Ankara Bölgesi izledi.
Ortalama yıllık eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert gelirinin en düşük olduğu bölgeler ise 10 bin 965 TL ile Van, Muş, Bitlis, Hakkari, 11 bin 204 TL ile Mardin, Batman, Şırnak, Siirt ve 11 bin 357 TL ile Şanlıurfa, Diyarbakır şeklinde sıralandı. Gelir dağılımı eşitsizliği ölçütlerinden olan Gini katsayısı, sıfıra yaklaştıkça gelir dağılımında eşitliği, bire yaklaştıkça gelir dağılımında bozulmayı ifade etmektedir.
Gini katsayısı Türkiye’de 2018 yılı itibarıyla 0,408 iken, bu değerin en düşük olduğu bölgeler; 0,305 ile Malatya, Elazığ, Bingöl, Tunceli, 0,308 ile Zonguldak, Karabük, Bartın ve 0,313 ile Erzurum, Erzincan, Bayburt bölgeleri oldu. Gini katsayısının en yüksek olduğu bölgeler ise 0,444 ile TR10 (İstanbul), 0,402 ile Adana, Mersin ve 0,401 ile Tekirdağ, Edirne, Kırklareli oldu.
P80/P20 oranı, en yüksek gelire sahip yüzde 20’lik grubun gelirinin en düşük gelire sahip yüzde 20’lik grubun gelirine oranı şeklinde hesaplanmaktadır. Buna göre 2018 yılında Türkiye’deki en zengin yüzde 20’lik grubun geliri en yoksul yüzde 20’lik grubun gelirinin 7,8 katı oldu.
P80/P20 oranının en yüksek olduğu bölgeler; 8,6 ile TR10 (İstanbul), 7,2 ile Tekirdağ, Edirne, Kırklareli ve 7,1 ile Adana, Mersin oldu. Bu oranın en düşük olduğu bölgeler ise 4,5 ile Malatya, Elazığ, Bingöl, Tunceli, Erzurum, Erzincan, Bayburt, Zonguldak, Karabük, Bartın, 5 ile Gaziantep, Adıyaman, Kilis ve 5,1 ile Aydın, Denizli, Muğla, Manisa, Afyon, Kütahya, Uşak ve Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu, Yalova.
Her bölge için eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert medyan gelirinin yüzde 50’si temelinde hesaplanan yoksulluk sınırına göre, gelire dayalı göreli yoksulluk oranının en yüksek olduğu bölgeler; %13,5 ile Tekirdağ, Edirne, Kırklareli, %12,7 ile İstanbul ve Adana, Mersin ve %12,4 ile Kastamonu, Çankırı, Sinop oldu.
Göreli yoksulluk oranının en düşük olduğu bölgeler ise %5 ile Gaziantep, Adıyaman, Kilis, %7,2 ile Zonguldak, Karabük, Bartın ve %7,7 ile Malatya, Elazığ, Bingöl, Tunceli bölgeleri şeklinde sıralandı.
Diğer bir yoksulluk sınırı olan medyan gelirin yüzde 60’ı dikkate alınarak hesaplanan gelire dayalı göreli yoksulluk oranının en yüksek olduğu bölgeler; %21 ile İstanbul, %20,4 ile Adana, Mersin ve %20,1 ile Tekirdağ, Edirne, Kırklareli oldu. Bu oranın en düşük olduğu bölgeler ise %11,9 ile Zonguldak, Karabük, Bartın, %13,2 ile Mardin, Batman, Şırnak, Siirt ve %13,4 ile Malatya, Elazığ, Bingöl, Tunceli bölgeleri.
