Çöpten Kompost Üretme(2) (Köşe yazısı 02.12.2016 Kayseri Star Haber Gazetesi)
DAVUT GÜLEÇ
GAZETECİ-HİSF KAYSERİ TEMSİLCİSİ
davutgulec@hotmail.com
Çöpten Kompost Üretme Potansiyeli raporu üzerine yazıma ve sonuçlarına devam ediyorum.
Anketten çıkan istatistik sonuçları:
*Belediyenin bir katı atık eylem planı var mı? %59.4’ü Hayır, %40.6 Evet
*Çöpler nasıl toplanıyor?
%43.8 ”Taşeron tarafından toplanıyor.”
%28.1 ”Taşeron da Belediye de topluyor”
%28.1 ”Belediye’nin çöp toplama olanakları var.”
*Geri dönüştürülebilir atıklar ayrı toplanıyor mu? %18.8 Hayır, %81.3 Evet
*Kağıt, cam, plastik, metal gibi geri dönüştürülebilir atıklar için ayrı toplama noktaları ve kutuları var mı? %17.2 Hayır, %82.8 Evet
*Bu atıklar geri dönüştürülüyor mu? %21.9 Hayır, %78.1 Evet
*Organik atıklar ayrı toplanıyor mu? %89.1 Hayır, %10.9 Evet
*Park ve bahçelerin atıkları ayrı toplanıyor mu? %53.1 Hayır, %46.9 Evet
*Büyük ticari işletmeler, AVMler ve oteller için ayrı bir çöp toplama sistemi var mı?%35.9 Evet, %64.1 Hayır
Anket sonuçları kompostun yaygınlaşmamasının sebebleri olarak,
*Belediyelerin sorumluluk alanları ve yükümlülüklerinin dağılımındaki karışıklık: Çöp toplama/işleme/bertaraf yükümlülüğünü yürüten çok fazla kurum olması ve bunların sorumluluk sahalarının net bir şekilde çizilmemesi, Türkiye’de kurulacak kompost tesislerinin önünde bürokratik bir engel oluşturmaktadır.
*Mali engeller: Belediyelerin yaklaşımı, öncelikli olarak mali koşullara göre şekillenmektedir. Önerilen bir kompost tesisinin ekonomik faydası veya baskısı, genelde ekolojik ve çevre boyutunun önüne geçmektedir.
*Siyasi nedenler: Türkiye’de belediyeler siyasi partilerden seçilmektedir ve seçimler dört yılda bir yapılmaktadır. Kompost tesisleri orta-uzun dönemde etkisi görülen yatırımlar olduğundan, belediyeler kısa vadeli yatırımlara yönelebiliyorlar.
*Tecrübe, bilgi, uzman eksikliği ve işletilmeyen tesislerin kötü şöhreti: İnşa edilen tesislerin büyük bir kısmı kısa ömürlü olmuştur. Bunun nedeni, uzmanlık gerektiren konularda bilgi ve deneyim eksikliğinin yanı sıra, yeterli fizibilite çalışmalarının zamanında yapılmamasıdır.
*Bilgili ve farkındalığı yüksek kitle oluşturmak: Bu konuda eğitim faaliyetleri yürütülüyor olsa bile, vurdumduymazlık ve önyargılar, olumlu sonuçlar alınmasını büyük ölçüde engellediği görülmüştür.
*Küçük ölçekli kompost girişimlerinin teşvik edilmesi: Büyük ölçekli tesislerin inşası mali nedenlerden ötürü mümkün değilse, yerel yönetimler bu konuyu destekleyebilir, kompost kovaları dağıtarak eğitimler düzenleyebilir, bahçelerde ve balkonlarda kompost yapmayı teşvik edebilir.
*Türkiye’deki enerji kaynaklarının yetersizliği: Bazı bölgelerde, enerji üretmek kompost üretmekten daha avantajlıdır. Bu nedenle belediyeler, ürettiği metan gazını elektriğe dönüştürebilen anaerob fermentasyon tesislerini tercih etmeleri gibi konu başlıkları, anket sonucuna göre kompostun yaygınlaşmamasının sebepleri olarak gözükmektedir.
Türkiye’de büyük ölçekli kompost üretim potansiyelini ortaya çıkarmak için atılması gereken adımlar ise şöyle sıralanmıştır;
*Bilgi/farkındalık: Hem genel halk hem de kamu çalışanları, atıkları kaynağında ayırmanın faydaları ile kompost yapmanın ekolojik ve ekonomik getirileri hakkında bilgilendirilmelidir. Örneğin, organik atıkları geri dönüştürülebilir ve zehirli atıklardan evde ayırmak, var olan entegre katı atık tesislerinin kompost üretim verimini ciddi oranda arttıracak, atığın zirai amaçlarla kullanılabilecek ekonomik bir ürüne dönüşmesini sağlayacaktır.
*Fonlama: belediyeler, mali kaynakların nasıl yaratılabileceği hakkında bilgilendirilmeli ve yönlendirilmelidir.
*Eğitim/kapasite geliştirme: teknik uzmanlık, ekipman ve personel açığı kapatılmalıdır.
*Ağ oluşturmak/yasal düzenlemeler: bürokratik engel ve gecikmelerin nasıl ortadan kaldırılacağı tartışılmalıdır. Örneğin, bu alanda başarılı belediyeler ve belediye birliklerinin tecrübelerini aktarabileceği platformlar oluşturulabilir.
Buğday Derneği anket sonucunda, her belediyenin ihtiyacının birbirinden farklı olduğundan yola çıkarak; katılımcı belediyeler, atık toplama sistemleri, atığın içindeki organik madde muhteviyatı, atık işleme seçenekleri ve genel kompost potansiyeline göre ‘kentsel’, ‘kırsal’ ve ‘turizm’ olarak sınıflandırmış ve belediyeleri bu sınıflandırmaya göre projeye dahil etmiştir.
