Gazetecilik ve gazeteler..(2) (Köşe yazısı 01.08.2018 Kayseri Star Haber Gazetesi)
DAVUT GÜLEÇ
GAZETECİ
davutgulec@hotmail.com
Gazetecilerin Alternatif Medya ve Yurttaş Haberciliği Algısı Araştırması Sonuçlarına devam ediyorum.
Gazetecilerin Mesleki Kimliklerine Dair Bulgular
Görüşülen gazetecilerin medya sektöründe çalışma süresi ortalama 13 yıl olarak belirlendi, dolayısıyla kendi alanlarında uzun süredir çalışan ve mesleki tecrübelerinin yüksek olduğu bir grup ile bu çalışmayı gerçekleştirdiğimizi söyleyebiliriz. Sektörde 20 yıldan fazla zamandır çalışanlar görüşmeciler arasında en yüksek oranı oluşturuyor (%30). Bu kişilerin %60’ı ise yazı işleri müdürlüğü, haber koordinatörlüğü, bölüm şefliği gibi yönetsel rollerde bulunduklarını beyan ediyorlar. Sektöre yeni giren ve 5 yıldan az çalıştığını belirtenlerin oranı ise %17,6. Gazetecilerin yönetsel bir rolde veya haber üreten bir pozisyonda olup olmamalarına göre de sorulara verdikleri yanıtlarda belirgin sayılabilecek farkların ortaya çıktığını görüyoruz.
Hangi gazetecilik?
Türkiye’de gazetecilik yapmaya çalışan kişilerin içinde bulundukları en önemli zorluklardan bir tanesi fiilen yaptıkları gazetecilik ile yapmak istedikleri gazeteciliğin tanımları arasında önemli bir fark bulunduğunu beyan etmeleri. Görüşülen kişilere “yaptığınız gazeteciliği nasıl tanımlarsınız” sorusunu yönelttiğimizde bu soruya ilk verdikleri cevap karşı bir soru oldu: “Bu kurumda yaptığımız gazetecilik mi, yoksa yapmak istediğimiz gazetecilik mi?”. Bu sorudan bile şu an hali hazırda ağırlıklı olarak anaakım medyada çalışan gazetecilerin daha çok ideallerini tarif ettiği bir sıralamaya ulaştığımızı söyleyebiliriz. Katılımcılar yaptıkları gazeteciliği ilk sırada objektif gazetecilik (%38,9), ikinci sırada hak odaklı gazetecilik (%38,6), üçüncü sıradaysa tarafsız gazetecilik (%33,3) olarak tanımlıyorlar. Hak odaklı gazetecilik yanıtının, ana akım medya etiğinin temel kriteri sayılabilecek objektif gazetecilik ile neredeyse aynı orana sahip. Medyanın ağırlıklı sahiplik durumu ve yapılan haberlerin niteliği düşünüldüğünde, bu soruya verilen cevapların ağırlıklı olarak mesleki kısıtlara ve çalıştıkları kurumun kimliğine karşın kendi sahip oldukları gazetecilik değerlerini yansıttığını belirtebiliriz.
Gelirlerinden Mutsuzlar!
Medya çalışanlarının Türkiye’de uzun yıllardır güvencesiz çalıştırılmaları, bu sektörde faaliyet gösteren firmaların sosyal hakları karşılamadaki yetersizlikleri biliniyor. Maaşların bile uzun süre ödenmemesi gibi durumların oldukça sık yaşandığını biliyoruz. Hele hele AKP döneminde medya sahipliğinin iktidar merkezli olarak köklü bir değişime uğraması bu kurumlarda çalışma koşullarını çok daha zorlu hale getirmiş durumda. OHAL döneminde doğrudan kapatılan yüzlerce medya kurumu aracılığı ile işsiz kalan ve yasal haklarını kaybeden gazeteciler ise son dönemin en büyük “güvence” sorununu teşkil ediyor. Bu manzarada mevcut kurumlarında gazetecilik yapmaya çalışanlara “aylık gelirlerinden ne kadar memnun oldukları” sorusunu yönelttik. Aldığımız cevaplar beklentilere paralel olarak okunabilir. Araştırmaya katılan gazetecilerin %49’u elde ettikleri kazançtan memnuniyetsiz, %22,9’u ise “ne memnunum ne memnuniyetsizim” derken, aylık kazancından memnun olanların oranının ise %27,8.
10 gazeteciden 4’ü hiçbir mesleki eğitim almamış.
Görüşülen her 10 gazeteciden 4’ü meslek hayatında bugüne kadar herhangi bir mesleki eğitim almadığını belirtti (%40,8). Eğitim almış kişilere ne tür mesleki eğitimler aldığını sorduğumuzda ise en yüksek eğitim alma oranının %35 ile kurum içi oryantasyon eğitimlerinde ağırlık kazandığı görülüyor. Sivil Toplum Kuruluşları ile sendikaların verdikleri eğitimlere katılanların oranı %25,5; uluslararası bir kuruluştan mesleki eğitim aldıklarını belirtenlerin oranı ise %18. Oldukça düşük bir oranda ise “online bir eğitim programına” katıldığını beyan edenler bulunuyor (%6,9).
Araştırmaya katılan gazetecilerin 5’te 2’si meslek örgütü üyesi
Araştırmaya katılan gazetecilerin 5’te 2’si bir meslek örgütüne üye olduğunu açıklamış. Üye olunan örgütler içerisinde ilk sırayı %23.9 ile Türkiye Gazeteciler Sendikası alırken, TGS’yi, %17 ile Türkiye Gazeteciler Cemiyeti izliyor. Bir meslek örgütüne üye olan gazetecilerin %14.7’si ise yerel gazeteci cemiyetlerine üye olduklarını beyan etmişler.
Anaakım ve Alternatif Medya Çalışanı farkı belirgin
Araştırmaya katılan gazetecilerin sorulara verdikleri yanıtlarda yaşanan farklılaşmalara bakıldığında, gazetecilerin Anaakım veya alternatif medya kuruluşlarında çalışmalarına bağlı olarak belirgin farklar sergilediğini görüyoruz. Alternatif medya kuruluşlarında çalışan gazetecilerin daha genç, kadın ağırlıklı ve örgütlü oldukları görülürken, bu grubun yurttaş habeciliği konusunda da çok daha bilinçli bir grup olduğu dikkat çekiyor. OHAL koşullarından da en olumsuz etkilenenler yine alternatif medya çalışanları olmuş. Bu araştırmayı yapanlar kadar, sonuçlarını okuyanları da çok şaşırtmayacağını varsaydığımız bir diğer veri de alternatif medya kuruluşlarında çalışan gazetecilerin gelirlerinden memnuniyetsizlik oranlarının anaakım’a göre daha fazla olması oldu.
Gazeteciler sosyal medyayı twitter merkezli ve haber/bilgi takibi-paylaşımı amaçlı kullanıyor
Gazetecilerde sahip olunan sosyal medya hesapları içinde Twitter’ın %90,8 gibi çok yüksek bir oranla ilk sırada geldiği belirlendi. En çok kullanılan diğer hesaplar Facebook (%87,6) ve Instagram (%73,5). Sahip olunan sosyal medya hesapları içinde Twitter’ın %90,8 gibi yüksek bir oranla ilk sırada geldiği belirlendi. En çok kullanılan diğer hesaplar Facebook (%87,6) ve Instagram (%73,5). Gazeteciler sosyal medyayı %93,1 oranı ile en çok haber/bilgi takibi ve paylaşımı amacıyla kullanıyor. Kendi oluşturdukları içerikleri paylaşma amacıyla kullananların oranı %59,5 iken, sosyal çevreyle haberleşme (%17,6) ve araştırma yapmak (%13,4) diğer sosyal medya kullanım nedenleri arasında.
